Linux dla początkujących – część 1 - początki

P: Jak ze wsparciem dla sprzętu pod Linuksem?
O: Coraz lepiej, ale wszystko zależy od producentów. Dużo sterowników Linux Ubuntu ma już wbudowanych.

P: Czy wszystkie programy windowsowskie mają swój odpowiednik na Linuksie?
O: Te bardziej popularne tak, ale tych mniej popularnych można się długo naszukać, a nawet nie znaleźć.

P: Skąd wziąć programy pod Linuksa?
O: Są one umieszczane w internetowych bazach zwanych repozytoriami. Instalujemy je przez na przykład menadżer Synaptic.

P: Słyszałem, że Linuksy są bezpieczniejsze od Windowsa. Czy to znaczy, że nie trzeba używać antywirusów?
O: Linuksy są najbezpieczniejszymi systemami operacyjnymi. Między innymi to właśnie je głównie stosuje się do obsługi serwerów. Jeżeli jednak chcesz mieć większą pewność, że twój komputer (a ty razem z nim) jest bezpieczny, możesz zainstalować antywirusa. Wiele firm oferuje zarówno swoje produkty na Windowsa, jak i na Linuksa.

P: W czym Linux jest lepszy od Windowsa?
O: Na pewno w bezpieczeństwie. Również dużo programów jest dostępnych dla Linuksa, które nie są dostępne dla Windowsa.

P: Czy korzystanie z Linuksa bez dostępu do internetu jest możliwe?
O: To korzystanie możemy podzielić na dwie opcję: jedna to bezwzględny brak internetu – korzystanie jest prawie niemożliwe, a druga to bez podłączenia do internetu, ale z dostępem do niego poprzez na przykład kawiarenkę czy kolegę – w tej opcji używanie jest utrudnione, ale możliwe.

P: Czy mogę zainstalować Linuksa na dysku razem z Windowsem?
O: Oczywiście. Będziesz miał wybór który system chcesz używać, poprzez menadżera systemów GRUB.

P: Czy mogę odczytać partycję w systemie plików ext3 lub ext4 pod Windowsem?
O: Domyślnie nie, ale istnieje wtyczka dla Total Commandera do odczytu tych systemów plików.

P: Kolega mi mówił, że Linuksa obsługuje się wyłącznie w trybie tekstowym, a nieznajomość podstawowych komend shella traktuje się wśród linuksowców jako obciach i powód do wstydu.
O: To nie prawda. Większość dystrybucji obsługuje się w trybie graficznym, a podstawowych komend shella nauczyć się można z biegiem czasu - nie trzeba ich znać na początku użytkowania.

Zachęcam do zadawania pytań w komentarzach do mini recenzji – postaram się na nie odpowiedzieć w następnych częściach cyklu Linux dla początkujących.

Instalacja

Przy tym punkcie wiele osób panikuje, ale od razu was pocieszam, że jeżeli umiecie zainstalować Windowsa, to umiecie zainstalować Linuksa, ba... nawet jak umiecie zainstalować program na Windowsie, to myślę, że instalacja Linuksa nie będzie wam sprawiać problemów. Jeżeli jednak czujecie, że wasze życie jest zagrożone poproście kolegę, wujka, ciocie, tatę, syna, babcie – kogoś bardziej doświadczonego od was w tych sprawach. Opracowałem dla Was poradnik krok po kroku, jak instalować Linuksa Ubuntu. Na podstawie poradnika zainstalujecie również Kubuntu i inne pochodne Ubuntu dystrybucje. No to zaczynamy.

Po wypaleniu obrazu płyty, lub dostaniu jej z pozostałych dwóch źródeł, które opisałem wyżej, wkładamy ją do napędu. Tu pewnie część osób posiadających netbooka zaciska zęby i mówi: „zapomniał o nas...” , ale i dla was mam wybawienie. Osobą korzystającym z netbooków lub wszelkiego rodzaju komputerów bez napędu, polecę bardzo przyjazny programik – UNetbootin (do pobrania stąd). Jego obsługa jest banalna. Za jego pomocą będziemy mogli zainstalować Linuksa z Pendrive'a, a nie z płyty CD.

UWAGA – Ubuntu oraz Kubuntu w wersji DVD nie funkcjonują poprawnie po skopiowaniu na pendrivea.

Mając zaznaczone pole Distibution, wybieramy jakiego Linuksa chcemy zainstalować (1) oraz jaką dokładnie wersje Linuksa sobie zażyczyliśmy (2). Program wtedy pobierze za nas obraz płyty z internetu. Możemy także mając już gotowy obraz Linuksa wybrać pole Diskimage (3) i wskazać położenie pliku obrazu (4). Funkcja Custom (5) jest odpowiednia dla bardziej znających się użytkowników, więc na sam początek jej nie polecam. Zdradzę jedynie, że polega na instalacji Linuksa prosto z jego jądra (Kernela). Wybieramy następnie Napęd USB (6) do którego podłączyliśmy naszego pendrive'a oraz przypisaną mu literę dysku (7) i klikamy OK (8). Po chwili czekania pojawi się nam okienko z możliwością restartu komputera.

Restartujemy komputer i ustawiamy bootowanie na napęd lub jeżeli nie mamy napędu na pendrivea.

Po chwili wyświetli nam się ładowanie Linuksa – podobne do tego z Windowsa. Czekamy aż się załaduje.

Mamy teraz do wyboru, albo wypróbować Ubuntu w wersji Live CD – Try Ubuntu 10.04 LTS, albo od razu przejść do instalacji – Install Ubuntu 10.04 LTS. Wybieramy opcję do wypróbowania go, dzięki niej będziemy mogli pobawić się w Linuksie bez dokonywania zmian w komputerze. Praca na systemie Live CD może być dosyć uciążliwa ze względu na doczytywanie informacji z płyty.

Jeżeli już pobawiliśmy się, możemy przejść do instalacji – klikamy na Install Ubuntu 10.04 LTS.

Wybieramy nasz rodzimy język i naciskamy Dalej.

Nasz strefa czasowa powinna być już wybrana, ale jeżeli nie mamy poprawnie wybranej naszej strefy czasowej wybieramy ją bądź z mapki, bądź z listy stref czasowych. Może się zdarzyć, że godzina nie będzie się zgadzać (prawdopodobnie będzie na mapie 2 godziny spieszyć) – nie przejmujemy się tym. Ustawimy to po instalacji – klikamy dalej.

Teraz wybieramy układ klawiatury – zaznaczamy Własny wybór, a następnie Poland oraz po lewej stronie Poland. Na dole okienka testujemy czy na pewno wybraliśmy dobry układ klawiatury – najlepiej przetestować litery „z”, „y”, „ą” oraz znaki typu „=” i „@”. Klikamy na Dalej.

Ten krok odpowiada za partycjonowanie dysku. Wybieramy ręczne określenie partycji (zaawansowane) i klikamy dalej.

Po zobaczeniu ostrzeżenia, klikamy Dalej. I jeżeli nie mamy innych systemów operacyjnych na dysku klikamy Nowa tablica partycji. Jeżeli natomiast mamy już zainstalowany system operacyjny i nie chcemy z niego rezygnowaćzmniejszamy istniejącą partycję opcją Zmień, a następnie pomniejszając jej rozmiar o rozmiar nowej partycji (musimy mieć tyle wolnego miejsca).

Najpierw musimy utworzyć partycję podstawową – rozruchową (jeżeli mamy już system na dysku, klikamy na dostępną przestrzeń i wybieramy Dodaj). Wybieramy rodzaj partycji – podstawowa. Następnie pomniejszamy rozmiar nowej partycji o około mniej 1024MB niż jest dostępne maksymalnie (jeżeli jednak mamy mało pamięci RAM – do 512MB - w komputerze wybieramy około 2048MB mniej). W lokalizacji partycji wybieramy początek. Następnie wybieramy system plików – najlepiej jak byśmy wybrali System plików ext3 z księgowaniem. Niektórzy pewnie zapytają dlaczego nie ext4 – otóż nie jest on do końca stabilny, a nie wymagamy aż pojemności 1024 petabajtów (1024*1024 terabajtów), a ten system plików wnosi tylko to (między innymi, mniej istotnymi sprawami). Klikamy OK.

Powinno zostać jeszcze około 1024MB dostępnej przestrzeni. Klikamy na tą przestrzeń i wybieramy Dodaj.

Teraz zaznaczamy rodzaj nowej partycji – Logiczna, a rozmiar nowej partycji zostawiamy jaki jest - będzie to około 1024MB zostawione z tworzenia poprzedniej partycji (jeżeli ustawiliśmy 2048MB, będzie to około 2048MB). W lokalizacji klikamy na Początek. W polu użyj jako wybieramy przestrzeń wymiany. Jest to coś na kształt pliku stronicowania w Windowsie tyle, że w systemie Microsoftu jest on plikiem na partycji, a w Linuksie jest osobną partycją. Klikamy OK.

Powinno to mniej więcej wyglądać tak, jeżeli jednak mieliśmy już system operacyjny będzie on również ujęty w wykresie dysku twardego. Teraz klikamy na partycję o typie ext3 i wybieramy zmień.

Jako punkt montowania wybieramy „/” i klikamy OK.

Będzie to wyglądać mniej więcej jak na powyższym obrazku (jeżeli mieliśmy już zainstalowany system będzie on również uwzględniony). Klikamy Dalej.

Wpisujemy nasze dane (jeżeli instalujemy Linuksa w domu i nie boimy się o prywatność, warto zaznaczyć automatyczne logowania, aby system nie pytał się nas za każdym razem o hasło i login) i klikamy Dalej.

W następnym kroku widzimy jakie dane wybraliśmy. Po obejrzeniu danych klikamy Zainstaluj.

Czekamy aż Linux się zainstaluje...

Jeżeli się nudzimy możemy skorzystać z wbudowanych gier – wybieramy u góry Applications → Games i wybieramy grę.

 Po około 20 minutach nasz system jest zainstalowany. Uruchamiamy ponownie komputer poprzez kliknięcie Uruchom ponownie teraz.

Kiedy pojawi się nam wyżej pokazana informacja naciskamy ENTER i czekamy na uruchomienie ponowne komputera.

Gratulacje! - zainstalowałeś Linuksa Ubuntu, ale pozostała jeszcze zmiana godziny.

Wybieramy System - > Administration → Time and Date...

Klikamy na dole na kłódkę i wpisujemy nasze hasło (podawane przy instalacji) i klikamy na Authenticate.

Następnie możemy zmienić czas. Aby zmiany zastosowano wybieramy zakręconą strzałkę po prawej (symbol odśwież) i naciskamy Close – godzina już jest zmieniona.

Omówienie podstawowych funkcji

Pierwsze menu – Application zawiera wszystko co związane z aplikacjami. Znajdziemy tam wszystkie zainstalowane aplikacje podzielone na grupy oraz program do instalowania aplikacji – Ubuntu

Software Center

Drugie menu to swojego rodzaju prawa strona w menu START w Windowsie. Znajdziemy tam skróty do poszczególnych ważniejszych folderów oraz do partycji.

Kolejne menu jest podzielone na Preferences, czyli swojego rodzaju Panel Sterowania oraz...

...na Administration. To także swojego rodzaju Panel Sterowania.

W prawym górnym rogu znajdziemy opcję dotyczące zamykania systemu, restartu, hibernowania systemu, wylogowania oraz przełączania użytkownika.

Opcja w lewym dolnym rogu służy do minimalizowania wszystkich okien na pasek.

Został do omówienia dolny prawy róg. Znajduje się tam kosz oraz pulpity. Klikając na kolejne ikonki pulpitów (prostokąty po lewej stronie kosza) mamy całkiem czysty pulpit. Przydatna opcja jeżeli pracujemy na wielu różnych programach, a sami nie jesteśmy zbyt pedantyczni.

Instalujemy programy

Instalowanie programów w Linuksie ma swoje złe strony – nie znajdziemy łatwo dostępnych i tanich czasopism poświęconych Linuksowi, a w nich programów, ale są także dobre strony instalowania programów – wszystkie są zebrane w internetowych bazach zwanych repozytoriami. Po dodaniu adresu do bazy możemy łatwo wyszukać wszystkie programy które są dostępne do pobrania. Również aplikacje na Linuksa możemy instalować jak w Windowsie – poprzez ściągnięcie odpowiedniego pakietu na dysk twardy, a następnie zainstalowanie poprzez dwukrotne kliknięcie i potwierdzenie instalacji.

Programy dla Ubuntu – tak zwane pakiety (oraz innych pochodnych dystrybucji Ubuntu) mają rozszerzenie .deb. Również to rozszerzenie obsługują dystrybucje takie jak Debian (z tąd jego nazwa) Dostępne są także pakiety o rozszerzeniu .rpm (skrót od Red Hat Package Menager) – są one przeznaczone dla innych dystrybucji Linuksa, na przykład Fedory, Open SUSE, Mandriva czy Red Hat. Pakiety można również ściągać w wersji plików źródłowych o rozszerzeniu tar.gz, ale są one przeznaczone dla bardziej zaawansowanych użytkowników.

odpowiedniki Windowsowskich aplikacji dla Linuksa

Aby zainstalować aplikację w Linuksie Ubuntu uruchamiamy Ubuntu Software Center.

Jeżeli nie mamy skonfigurowanych repozytoriów musimy je dodać lub aktywować. Wybieramy z menu Edit Software Sources i wpisujemy swoje hasło.

Przechodzimy do zakładki Other Software i zaznaczamy obydwa repozytoria. Możemy także tutaj dodać inne repozytoria (przycisk Add), ale na razie nie wymagamy ich. Jeżeli posiadamy wersję DVD, możemy je dodać jako coś w rodzaju repozytorium klikając Add CD-ROM.

Pod dodaniu repozytoriów możemy przejść do wyszukiwania aplikacji. Możemy to zrobić wyszukując je z poszczególnych grup lub wpisując nazwę programu w pole wyszukiwania (w prawym górnym rogu).

Aplikację instalujemy poprzez kliknięcie na More info. Po przeczytaniu opisu aplikacji (po angielsku) możemy pobrać oraz zainstalować aplikację klikając Use This Source. Po zainstalowaniu program znajdziemy w menu Applications u góry po lewej stronie.

Podsumowanie

Mam nadzieję, że zachęciłem was do skorzystania z Linuksa Ubuntu. Wiadomo, że początki są trudne, ale jeżeli nie zwątpimy będzie dobrze. W następnych odcinkach postaram się was zapoznać z wieloma innymi ciekawymi rzeczami w Linuksie, a jest naprawdę co opisywać. Zachęcam was do korzystania z systemu Microsoftu oraz z Linuksa. Z biegiem czasu starajcie się używać Linuksa coraz częściej i nie lękajcie się – jeżeli czegoś nie wiecie, pytajcie na forach związanych z Linuksem lub u nas na forum Benchmarka. Niech grono użytkowników Linuksa się powiększa! Do następnego odcinka.