O narzędziach CAT, czyli jak oprogramowanie dla tłumaczy usprawnia pracę całego biura

Na początek kilka słów wyjaśnienia. Czym tak naprawdę są narzędzia CAT? Computer Aided Translation (tłumaczenie wspomagane komputerowo), bo tak brzmi cała ich nazwa to programy komputerowe, których przeznaczeniem jest usprawnienie procesu tłumaczenia. Narzędzi CAT na rynku jest bardzo wiele, a ich wybór zależy głównie od preferencji i przyzwyczajeń użytkowników oraz, oczywiście, ceny.

autor: Barbara Swolkień-Słok

Na rynku są dostępne różne rodzaje tego typu oprogramowań np. SDL Trados, WordFast, MemoQ, XTM, Deja Vu czy Transit. Narzędzia CAT mogą być nakładką instalowaną do programu Microsoft Word lub posiadają osobny interface. Nie ma ograniczeń co do ich użytkowania, licencję na narzędzia CAT może wykupić zarówno biuro tłumaczeń, jak i tłumacz pracujący jako freelancer.

Należy pamiętać, że tłumaczenia wykonywane za pomocą narzędzi CAT to w żadnym wypadku nie są tłumaczenia mechaniczne. Programy te nie tłumaczą samodzielnie, a jedynie służą tłumaczowi wsparciem.  Przykładowe funkcje wspomagające tłumaczenie to: dzielenie tekstu na segmenty, analiza tłumaczenia, tworzenie i korzystanie z pamięci tłumaczeniowych oraz pomoc lingwistyczna w postaci wgranych glosariuszy.

Droga jaką pokonuje zlecenie w biurze tłumaczeń

W dzisiejszych czasach profesjonalne biuro tłumaczeń nie mogłoby funkcjonować bez narzędzi CAT. Takie oprogramowanie jest absolutnie niezbędne przy pracy jaką wykonują tłumacze i weryfikatorzy, ale także koordynatorzy działu tłumaczeń i kierownicy projektu.

Jak to wygląda w praktyce? Po otrzymaniu zlecenia na tłumaczenie tekstu koordynator projektu zapoznaje się z dokumentem, sprawdza możliwości dotyczące danej grupy językowej i dostępnych terminów. Następnie wycenia, a po akceptacji klienta, przyjmuje zlecenie i przekazuje je do wykonania koordynatorowi działu tłumaczeń. W pierwszym kroku,  tak samo jak wcześniej koordynator projektu, dział tłumaczeń zapoznaje się z tematyką i objętością tekstu. Dokonuje analizy tekstu za pomocą narzędzia CAT, dzięki której może sprawdzić jaka ilość tekstu ma rzeczywiście zostać przetłumaczona.

Ponieważ zdania lub zwroty mogą się w tekście powtarzać program od razu pokazuje procentowo jaka część tekstu musi zostać przetłumaczona jednorazowo, a co można powielić. Dodatkowo raport z analizy tekstu pokazuje jaka część tekstu to np. cyfry które tłumaczenia nie wymagają. Mimo tych udogodnień narzędzia CAT, niestety, mogą się mylić dlatego niezbędnym jest dokładne sprawdzenie tekstu przez tłumacza i weryfikatora. Koordynator sprawdza także czy posiada pamięć tłumaczeniową, przygotowaną na podstawie tłumaczenia tekstu o podobnej lub takiej samej tematyce. Na podstawie tych informacji koordynator szacuje ilość czasu potrzebną do zrealizowania zlecenia i decyduje ile osób powinno przy nim pracować.

CAT dla tłumacza

Rozpoczynając tłumaczenie, należy najpierw zapoznać się z tekstem i wybrać do niego odpowiednie pamięci i glosariusze. Pamięć tłumaczeniowa (ang. TM – Translation Memory) jest jednym z najważniejszych czynników wpływających na jakość tekstów. Pamięci tłumaczeniowe buduje się właśnie za pomocą narzędzi CAT. Są to zwykłe pliki tekstowe, w których tekst rozdzielony jest za pomocą tabulatorów. Taki plik można otwierać i edytować w dowolnym edytorze tekstu. Pamięć tłumaczeniowa to dokładnie zbiór rozwiązań utworzony przy poprzednich tekstach w postaci gotowych zwrotów, terminów, a nawet gotowych fragmentów tekstu – jeśli dokumenty wcześniej tłumaczone były w jakimś stopniu takie same jak tekst, nad którym tłumacz aktualnie pracuje, taki plik może okazać się bardzo pomocny. Tłumacząc teksty przy użyciu narzędzia (programu) WordFast Classic, można wgrać maksymalnie dwie pamięci tłumaczeniowe natomiast wersja aplikacji WordFast Pro pozwala na użycie do 20 plików pomocniczych.

Pamięci nie tylko ułatwiają pracę samemu tłumaczowi, ale dla całego biura są gwarancją, że tłumacz, który będzie pracował nad tekstem ma solidne podłoże terminologiczne do wykonania zlecenia. Budowanie dobrych pamięci tłumaczeniowym jest niezwykle istotnym elementem pracy jaką wykonuje się w biurze tłumaczeń. Dzięki profesjonalnie przygotowanym bazom biuro ma możliwość specjalizowania się w szerokiej grupie różnego rodzaju specjalizacji bez uszczerbku na jakości wykonywanych zleceń.

Oprócz pamięci tłumaczeniowych można także tworzyć glosariusze. Są to słowniki zawierające słownictwo i terminologię dotyczącą konkretnej, czasem bardzo wąskiej dziedziny. I tak, jeśli tłumaczymy tekst dotyczący branży farmaceutycznej wgrywamy glosariusz terminologii, oraz pamięci utworzone wcześniej, które dotyczą np. produkcji leków. Im lepiej zbudowana pamięć tłumaczeniowa oraz glosariusz tym łatwiej pracuje się tłumaczowi i tym lepsza jest jakość tłumaczonych przez niego tekstów. Dzięki pamięciom tłumaczeniowym i glosariuszom, które wspomagają pracę tłumacza mamy gwarancję, że gotowe tłumaczenie jest spójne pod względem terminologicznym i stylistycznym.

Kolejną funkcją narzędzi CAT jest dzielenie tekstu na segmenty dzięki czemu tłumacz widzi fragmenty tekstu źródłowego oraz te, które już przetłumaczył. Jeśli chce zobaczyć tylko wersję przetłumaczoną może użyć funkcji podglądu wydruku. Możliwość porównywania tekstów bezpośrednio w jednym pliku ułatwia nie tylko samo tłumaczenie, ale również weryfikację tekstu. Istnieją także dodatkowe funkcje, które pozwalają wrócić do tekstów, które nie zostały jeszcze przetłumaczone oraz wyszukiwać fragmenty, które mogą wymagać korekty.

Oprócz tych podstawowych funkcji ułatwiających samo tłumaczenie, narzędzia CAT można również personalizować bezpośrednio dla konkretnej osoby. Oprogramowanie zamieszcza swoje sugestie np. w odpowiednich kolorach.

Funkcje jakie dają narzędzia CAT umożliwiają pracę dla wysoko specjalistycznych branż, a także usprawniają proces tłumaczenia nawet przy tekstach o bardzo dużej objętości. Oprogramowanie pozwala pracować zespołowi tłumaczy na jednym dokumencie w czasie rzeczywistym. Dzięki tej funkcji tłumacze mogą na bieżąco sprawdzać wyniki tłumaczenia kolegów z zespołu, dzielić się oraz korzystać ze swoich uwag i sugestii dotyczących stosowanych rozwiązań.

CAT dla biura tłumaczeń

Wszystkie funkcje, które ułatwiają pracę tłumaczom są równie ważne dla pracy całego biura.  Praca przy użyciu narzędzi CAT umożliwia realizację dużych objętościowo i skomplikowanych terminologicznie zleceń w znacznie krótszym czasie niż by to miało miejsce kiedy nad jednym tekstem pracuje jeden tłumacz.

Jeżeli biuro tłumaczeń pracuje również z tłumaczami zewnętrznymi ma możliwość wysłania pamięci tłumaczeniowej do tłumacza i dzięki temu ma kontrolę nad jakością wykonywanych zleceń. W ten sposób wszyscy tłumacze pracujący dla danego biura tłumaczeń używają tych samych zwrotów i terminów, a otrzymane tłumaczenie jest spójne stylistycznie i terminologicznie. 

Tłumaczenie przy użyciu narzędzi CAT jest ważne nie tylko z perspektywy biura tłumaczeń, ale także dla klienta. Najlepszym rozwiązaniem jest oddanie wszystkich swoich dokumentów do tłumaczenia jednej agencji tłumaczeniowej. Biuro we współpracy z klientem stworzy wtedy personalizowane glosariusze, dostosowane idealnie do zlecanych tekstów. Gwarantuje to zachowanie wszelkich formuł, wzorów dokumentów i jednolite tłumaczenie wszystkich dokumentów. Jest to szczególnie ważne w przypadku firm, które zlecają tłumaczenia wysoko specjalistyczne lub gdy istotne jest zachowanie specyfiki języka np. przy tekstach o charakterze marketingowym. Dodatkowo koordynator tłumaczeń oraz koordynator projektu cały czas mają wgląd do tłumaczonych tekstów i mogą stale monitorować działania tłumaczy. Ułatwia to również kontakt z klientem, ponieważ można na bieżąco informować go o postępach pracy.

Używanie narzędzi CAT daje także możliwość obniżenia cen wykonywanych zleceń. Dzięki pomocy jaką są oprogramowania CAT tłumacze mogą pracować szybciej, jakość wykonywanych przez nich tłumaczeń nie maleje, a biuro tłumaczeń obsługuje znacznie większe zlecenia w stosunkowo niedługim czasie.

Współczesne, profesjonalne biuro tłumaczeń nie mogłoby funkcjonować bez narzędzi CAT. Każdy kto chce zapewnić swoim klientom najwyższą jakość tłumaczeń, możliwie najkrótsze terminy i spójność tekstów pod względem terminologicznym i stylistycznym powinien zainwestować w takie oprogramowanie. Dzięki narzędziom CAT biura tłumaczeń mogą obsługiwać nawet najbardziej złożone projekty tłumaczone przez wielu specjalistów, mając gwarancję, że ich jakość na tym nie ucierpi. Wybierając biuro tłumaczeń dla swojej firmy należy koniecznie upewnić się czy korzysta z odpowiedniego oprogramowania. Da nam to pewność, że przygotowywane przez nie tłumaczenia spełnią nasze nawet najwyższe wymagania.