Zasilacz to jeden z najważniejszych podzespołów w komputerze. Podpowiadamy jak wybrać odpowiedni model do danego zestawu.
Nie od dzisiaj wiadomo, że zasilacz jest jednym z najważniejszych podzespołów w komputerze i warto dobrze przemyśleć jego zakup. Przygotowaliśmy więc krótki poradnik, który przybliży najważniejsze informacje związane z zasilaczami i pomoże mniej doświadczonym czytelnikom dokonać odpowiedniego wyboru.
Zasilacz – co to właściwie jest?
Najprościej mówiąc jest to urządzenie elektroniczne, które pozwala dostarczyć zasilanie do poszczególnych podzespołów komputera. Jego budowa jest jednak trochę bardziej skomplikowana, bo musi on przetworzyć zmienne napięcie sieciowe 230 V (w niektórych krajach jest to 100 – 120 V) na kilka napięć stałych wykorzystywanych przez poszczególne podzespoły – głównie 12 V, 5 V i 3,3 V, ale oprócz tego też mniej ważne: -12 V i 5 Vsb.
Przy wyborze zasilacza warto zwrócić uwagę na jakość zastosowanych komponentów, która wpływa na awaryjność jednostki, stabilność napięć zasilających oraz jej sprawność energetyczną – przetwarzanie napięcia nie odbywa się w sposób idealny i część mocy jest tutaj tracona w postaci ciepła. Lepsze komponenty są jednak odpowiednio droższe, więc producenci starają się zachować odpowiedni kompromis między ceną zasilacza, a jakością wykonania.
Czasami jednak cena okazuje się jedynym priorytetem, na czym niestety cierpi jakość zasilacza – nie potrafi on dostarczyć deklarowanej mocy i/lub ma mocno niestabilne napięcia, co z kolei może prowadzić do problemów z działaniem komputera, a w skrajnych przypadkach nawet do nieodwracalnego uszkodzenia jego podzespołów. Całe szczęście w sprzedaży jest coraz mniej takich konstrukcji, a wątpliwi producenci są piętnowani wyszczególniani na tzw. czarnych listach (taka lista znajduje się również na naszym forum).
Moc zasilacza
Najważniejszym parametrem zasilacza jest jego moc, a więc ilość energii jaką może dostarczyć do komputera. Producenci zazwyczaj podają tutaj moc ciągłą, z którą dana konstrukcja może pracować praktycznie bez przerwy (czasami ograniczeniem jest temperatura elementów elektronicznych). Zdarzają się jednak przypadki, gdzie wyszczególniona jest moc chwilowa, czyli zawyżona wartość, która może być dostarczona do komputera tylko przez krótki czas - tego typu praktyki zwykle stosują mniej renomowani producenci.
Moc zasilacza oraz obciążenie poszczególnych linii znajdziemy na tabliczce znamionowej
Warto pamiętać, że zasilacz pobiera tylko tyle mocy ile w danej chwili jest wymagane. Mniej doświadczeni klienci mogą sądzić, że np. model o mocy 500 W zawsze pobiera 500 W, niezależnie od stopnia obciążenia komputera. Oczywiście tak nie jest, bo pobór energii jest zależny od aktualnego zapotrzebowania podzespołów i strat przy przetwarzaniu napięcia. Więcej o dobieraniu mocy zasilacza przeczytacie w dalszej części artykułu.
Sprawność
Kolejnym bardzo ważnym parametrem zasilacza jest sprawność energetyczna, a więc stosunek mocy doprowadzanej do komputera, do mocy pobranej z sieci energetycznej. Wyższa efektywność to mniej energii traconej w postaci ciepła, niższa temperatura komponentów i dłuższa żywotność samego zasilacza. Jak już wspominaliśmy, lepsze komponenty pozwalają uzyskać wyższą sprawność, lecz zwykle przekładają się też na wyższą cenę jednostki.
Jakiś czas temu wprowadzono ustandaryzowaną normę certyfikacji sprawności zasilaczy 80 PLUS, która pozwala w łatwy sposób określić z jaką konstrukcją mamy do czynienia - podstawowa norma 80 PLUS zakłada sprawność przekraczającą 80% dla 20%, 50% i 100% obciążenia. Z każdym kolejnym stopniem wymagania są coraz bardziej restrykcyjne, a w przypadku najwyższej normy 80 PLUS Titanium dodano również pomiar przy 10% obciążenia.
| Zasilanie napięciem 115 V | Zasilanie napięciem 230 V (EU) | |||||||
| Obciążenie | 10% | 20% | 50% | 100% | 10% | 20% | 50% | 100% |
| 80 PLUS | - | 80% | 80% | 80% | - | 82% | 85% | 82% |
| 80 PLUS Bronze | 82% | 85% | 82% | - | 85% | 88% | 85% | |
| 80 PLUS Silver | - | 85% | 88% | 85% | - | 87% | 90% | 87% |
| 80 PLUS Gold | - | 87% | 90% | 87% | - | 90% | 92% | 89% |
| 80 PLUS Platinum | - | 90% | 92% | 89% | - | 92% | 94% | 90% |
| 80 PLUS Titanium | 90% | 92% | 94% | 90% | 90% | 94% | 96% | 94% |
Organizacja zajmująca się certyfikacją ma cztery różne normy - dla zasilaczy standardowych o napięciu sieciowym 115 lub 230 V oraz dla zasilaczy redundantnych (wykorzystywanych w serwerach) o napięciu sieciowym 115 lub 230 V. Nas najbardziej interesuje ta dla modeli standardowych o napięciu 230 V, a więc norma dostosowana do rozporządzenia Komisji Europejskiej. Większość producentów skupia się jednak na rynku zachodnim i certyfikuje swoje modele dla napięcia 115 V - nie ma się jednak czego obawiać, bo w takim przypadku sprawność jest nieco niższa niż przy 230 V.
Warto również zauważyć, że certyfikacja zasilaczy jest płatna i producenci czasami rezygnują z takich pomiarów sprawności w celu obniżenia ceny końcowego produktu (zwłaszcza w przypadku modeli z niższej półki). Jeżeli więc dana jednostka nie ma oficjalnego “znaczka” 80 PLUS, to nie musi to oznaczać, że jej sprawność jest bardzo słaba - dokładniejsze informacje powinny być zawarte w specyfikacji producenta.
Chłodzenie
Kolejna bardzo ważna sprawa to chłodzenie. Prawa fizyki są nieubłagane i nawet w najlepszym zasilaczu część mocy jest zamieniana w ciepło - wymagane jest więc zapewnienie odpowiedniego chłodzenia dla kluczowych komponentów elektronicznych. Producenci zwykle stosują tutaj wentylatory z automatyczną regulacją prędkości obrotowej. Teoretycznie im większy wentylator tym do zapewnienia odpowiedniego przewiewu musi się on obracać z niższą prędkością i w efekcie generuje mniejszy hałas. W praktyce ważna jest jeszcze jakość wentylatora i typ zastosowanego łożyska.
Duży wentylator to podstawa - szczególnie w wydajniejszych modelach
Na uwagę zasługują też modele z bardziej dopracowaną regulacją obrotów, gdzie do danego obciążenia wentylator obraca się albo ze zmniejszoną prędkością albo nawet pozostaje wyłączony i w ogóle nie generuje hałasu. Są to tzw. konstrukcje z półpasywnym chłodzeniem.
Osobną grupą stanowią zasilacze z całkowicie pasywnym chłodzeniem, gdzie ciepło jest odprowadzane tylko przez radiatory - nie doświadczymy tutaj nawet najmniejszego szmeru powietrza. Efektywność takiego rozwiązania jest jednak dużo niższa, a więc przeważnie są to słabsze jednostki o mocy nieprzekraczającej 600 W. Ponadto tego typu konstrukcje są dużo droższe od standardowych odpowiedników z wentylatorem.
Okablowanie
Przy wyborze zasilacza warto również zwrócić uwagę na zastosowane okablowanie - przede wszystkim na długość i dostępne wtyczki do podłączenia podzespołów. Mile widziany jest oplot lub płaskie ułożenie przewodów.
Modularne okablowanie sprawdzi się w mocniejszych jednostkach
Część modeli może również pochwalić się odpinanymi wiązkami czyli tzw. modularnym okablowaniem. Rozwiązanie to sprawdza się w przypadku potężniejszych konstrukcji, gdzie oddano do dyspozycji naprawdę sporo wiązek, a odłączenie tych nieużywanych znacznie ułatwi aranżację okablowania i poprawi przepływ powietrza w obudowie. W niektórych przypadkach można odłączyć wszystkie, nawet te niezbędne wiązki, natomiast w innych przypadkach producenci umożliwiają odłączenie tylko tych opcjonalnych dla dysków lub kart graficznych.
Na kolejnych stronach przyjrzymy się zasilaczom komputerowym z praktycznego punktu widzenia. Omówimy najpopularniejsze standardy oraz określimy wymaganą moc dla różnych konfiguracji sprzętowych.
