Problemy z kombinezonami na ISS. Niektóre są dwa razy starsze niż stacja

Laikowi może wydawać się, że każda technologia kosmiczna jest supernowoczesna i o lata świetlne wyprzedza to, z czym możemy mieć do czynienia na Ziemi. Owszem, w kosmosie stosowane są innowacyjne rozwiązania, ale i one się starzeją, a gdy nie są zastępowane przez nowsze, zużycie materiałów lub ich wykorzystanie niezgodnie z pierwotnym przeznaczeniem może prowadzić do problemów, takich jak ostatnie przygody z obecnymi kombinezonami wyjściowymi dla astronautów. To kawałek technologii, który ma już kilkadziesiąt lat. Tym bardziej prace nad nowej generacji ubrankami dla astronautów powinny zostać zintensyfikowane.

Kombinezony mogą być stare, ale do szkolenia astronautów wykorzystuje się dziś znacznie nowsze zdobycze technologii, w tym środowisko VR. (fot: NASA)

Dwie nieudane próby wyjścia w kosmos, choć druga zaliczona w statystykach

Pierwszy spacer kosmiczny miał miejsce w marcu 1965 r. Od tamtej pory astronauci, kosmonauci i tajkonauci, wychodzili w kosmos kilkaset razy. Najdłuższy spacer w 2001 r. trwał prawie dziewięć godzin. W przypadku Międzynarodowej Stacji Kosmicznej (MSK) te spacery w wykonaniu NASA są liczone oddzielnie. W poniedziałek 24 czerwca 2024 r. zaplanowane było kolejne podejście do 90. spaceru kosmicznego z udziałem amerykańskiej załogi (łącznie miał być to 271. spacer w przypadku MSK). Kolejne, bo pierwsze wyjście zostało przerwane ze względu na dyskomfort astronautów po założeniu kombinezonów.

13 czerwca 2024 r. astronautka Tracy Dyson i astronauta Matt Dominick mieli wyjść na zewnątrz stacji, by wymienić uszkodzoną elektronikę w module komunikacyjnym, a także pobrać próbki z zewnętrznej powłoki stacji na okoliczność poszukiwania żywych organizmów. Dominick po założeniu kombinezonu odczuwał „dyskomfort”. Choć brzmi to dziwnie, na godzinę przed wyjściem przerwano przygotowania i anulowano to wyjście.

NASA miała zaplanowane trzy wyjścia tego lata, a wspomniany dyskomfort zmniejszył ich liczbę do dwóch. Okazuje się bowiem, że nie można przekładać dowolnie spacerów. Astronauci mają zaplanowaną odpowiednią ilość tlenu na każdy spacer, a przygotowania przed wyjściem zużywają go najwięcej. Dlatego kolejna próba była z udziałem Tracy Dyson, ale już innego astronauty Mike’a Baratta, bo miał on przygotowany wcześniej kombinezon, który nie sprawiał mu kłopotów.

Pech jednak nie opuścił spacerowiczów, a dokładnie Tracy Dyson, której kombinezon po przełączeniu na zasilanie z akumulatora, zaczął przeciekać. Astronautka była już w śluzie powietrznej, gdy z układu chłodzenia (służy do regulacji temperatury ludzkiego organizmu) wyciekła woda i wypełniła otoczenie. Tym samym, drugie podejście do spaceru numer 90 trzeba było przerwać, ale w statystykach widnieje on jako krótka akcja trwająca 31 minut.

Kombinezonu wyjściowego nie zakłada się ot tak. W dniach poprzedzających spacer kosmiczny są one sprawdzane, jest także test dopasowania. A jednak nie zawsze jest to skuteczne. Na zdjęciu powyżej Tracy Dyson i Mike Baratt. (fot: NASA)

Kombinezony wyjściowe NASA powstały wraz z wahadłowcami

Kombinezony, z których korzystają astronauci NASA i ESA na MSK, opracowano w roku 1979, czyli mniej więcej w tym samym czasie co wahadłowce kosmiczne. Nie oznacza to oczywiście, że wszystkie wyprodukowano wtedy, bo z czasem kombinezony unowocześniano. Jednakże nawet te najnowsze kombinezony, które są do dyspozycji na pokładzie MSK, mają ponad 20 lat, a część komponentów liczy sobie nawet 40 lat. Są więc niewątpliwie sprawdzone, ale też już bardzo stare i wystąpienie usterek nie jest zaskoczeniem.

Również Rosjanie używają kombinezonów, które powstały w tym samym czasie, a chińskie bazują na rosyjskim projekcie. Można więc powiedzieć, że czas najwyższy, by powstała nowa generacja ubrań dla podróżujących w kosmos.

Rosyjski kombinezon wyjściowy Orlan używany przez Sergieja Prokopiewa podczas prac przy module Nauka. (fot: NASA)

Oczywiście takie nowe ubranka już mamy, bo dla pojazdów SpaceX Dragon zaprojektowano nowe stroje. Podobnie w przypadku Starlinera, załoga nosi ubrania indywidualnego projektu, ale warto tu rozdzielić kombinezony na dwa podstawowe typy. Te, które są zakładane podczas lądowania i startu, oraz te, które służą do wyjścia w przestrzeń kosmiczną. I to wiekowość tych drugich jest obecnie największym problemem. SpaceX oprócz kombinezonu podstawowego na cele misji Polaris ma przygotowaną własną wersję kombinezonu wyjściowego.

Z kolei NASA we współpracy z Axiom szykuje nie tylko kombinezony do EVA na zewnątrz stacji, ale też nową generację kombinezonów księżycowych. ESA z kolei, która dotychczas nie miała własnych kombinezonów wyjściowych, wyłoniła w konkursie pięć propozycji, z których wybrane zostaną pierwsze europejskie kombinezony kosmiczne.

Źródło: NASA, ESA, inf. własna