Ogniskowa

Drugim ważnym parametrem określającym przydatność obiektywu do różnych zastosowań jest jego ogniskowa.

Jest to odległość między środkiem optycznym obiektywu z ostrością nastawioną na nieskończoność a płaszczyzną matrycy (lub filmu w aparatach analogowych). Odległość tą podaje się w milimetrach, choć ma ona niewiele wspólnego z długością samego obiektywu. Ogniskowa wpływa przede wszystkim na kąt widzenia oraz skalę odwzorowania obrazu. Im krótsza ogniskowa tym szerszy kąt i większe pole widzenia obiektywu, a obiekty odwzorowane na matrycy bardzo małe. Im dłuższa ogniskowa tym węższy kąt widzenia i mniejszy wycinek obrazu rejestrowanego na matrycy, a tym samym większe przybliżenie. Obiektyw o ogniskowej 50mm jest nazywany obiektywem standardowym, gdyż kat widzenia ma zbliżony do kąta ostrego widzenia ludzkiego oka.

ogniskowa i kąt widzenia

Różne ogniskowe przydają się w różnych sytuacjach. Gdy chcemy fotografować krajobrazy, architekturę lub wnętrza, to najlepsze do tego celu są obiektywy krótkoogniskowe - szerokokątne. Jeżeli pragniemy uprawiać fotografie przyrodniczą, polować z aparatem na dzikie zwierzęta lub fotografować z oddali ciekawych ludzi, wtedy najlepszym wyborem jest teleobiektyw - czyli obiektyw długoogniskowy. Jeśli pociąga nas fotografia portretowa to ogniskowa powinna być pomiędzy 50-135mm. Często jednak o doborze ogniskowej decydują aktualne warunki i odejście, jakim dysponujemy.

Szczególne miejsce w galerii obiektywów zajmują te do makrofotografii. Najpopularniejsze ogniskowe w tych obiektywach to 50mm, 100mm, a zdarzają się też 180-milimetrowe makroobiektywy. Jednak nie ogniskowa jest wyróżniającym elementem takiego obiektywu - jest nim skala odwzorowania, inna niż w pozostałych obiektywach o tych samych długościach ogniskowych. Obiektywy makro przy pewnej niewielkiej odległości od obiektu (minimalnej odległości ostrzenia, bardzo małej dla tych obiektywów) potrafią go zarejestrować na matrycy w skali 1:1, czasem nawet 2:1, 3:1 lub więcej. Oznacza to, że 1mm fotografowanego obiektu odpowiada 1mm na matrycy (dla 1:1 - powiększenie 1x) lub 2mm (dla 2:1 - powiększenie 2x). Czasem można spotkać obiektywy z "funkcją makro". Nie zawsze oznacza to skalę 1:1 - często słowo "makro" oznacza tylko możliwość wykonania zdjęcia z bardzo niewielkiej odległości, ale skala odwzorowania nie będzie satysfakcjonująca.

Szerokość pola widzenia to najważniejsza cecha ogniskowej, ale nie jedyna. Nie mniej użyteczna jest zależność między długością ogniskowej, a pozorną głębią ostrości obrazu. Pozorną, gdyż dotyczy raczej zmian w proporcjach planów na zdjęciach (na przykład fotografowanego obiektu i tła) niż prawdziwym rozostrzeniu któregoś z planów. Fotografując obiekt krótkoogniskowym obiektywem zbliżamy się do niego, aby wypełniał kadr w zaplanowanym przez nas stopniu. Aparat rejestruje wówczas obiekt jako ostry, a elementy tła są oddalone i niewielkie, ale zdają się być dość wyraźne. Wiąże się to z dużą ilością szczegółów skupionych na zdjęciu. Jeśli zastosujemy obiektyw o dłuższej ogniskowej to, aby nasz obiekt wypełniał w takim samym stopniu kadr, będziemy musieli się od niego odpowiednio oddalić. Wówczas zmieni się perspektywa oraz proporcje między obiektem a tłem, które pozornie zbliży się i powiększy, a elementów tła zmieści się na zdjęciu znacznie mniej niż na poprzednim ujęciu. Będą one też nieostre i rozmyte, bo mocno powiększone.

ogniskowe i propoprcje (ekwiwalenty)
35 mm

140 mm

Więcej o głębii ostrości przeczytacie już niebawem w naszych kolejnych artykułach.

Obiektywy dzielimy nie tylko ze względu na długość ogniskowej (na krótkoogniskowe, standardowe, długoogniskowe). Istnieje również inny podział wg ogniskowych: na obiektywy stałoogniskowe i zmiennoogniskowe (tak zwane obiektywy zoom).

Obiektywy stałoogniskowe, czyli popularnie "stałki", posiadają tylko jedną ogniskową, na przykład 35mm, 50mm, 100mm lub 200mm. Zazwyczaj charakteryzują je bardzo dobre własności optyczne i niższa cena, niż dobrego obiektywu zoom. Wadą jest to, że nie można w nich swobodnie regulować kąta widzenia - możemy jedynie manewrować odległością aparatu od fotografowanego obiektu, oddalając się lub zbliżając do niego, czyli stosując zoom nożny ;)

Jeśli zależy nam na fotografowaniu różnych motywów, odległych lub bliskich, a nie chcemy nosić w plecaku kilku różnych obiektywów, zainwestujmy w obiektyw zmiennoogniskowy. Obiektywy zoom charakteryzuje zwykle szeroki zakres ogniskowych, które można płynnie zmieniać. Właśnie możliwość płynnej zmiany ogniskowej, a zarazem uzyskania ogniskowej o długości niedostępnej w stałkach (na przykład 67 mm czy 154 mm) jest dużą zaletą zoom-ów.

Charakterystyczne dla obiektywów zmiennoogniskowych jest również to, iż przy różnych ustawieniach zoomu zmienia się jasność obiektywu - przy minimalnym zoomie dostępny jest większy zakres przysłon i większy maksymalny otwór, niż przy maksymalnym zoomie, gdzie maksymalny otwór przysłony jest już nieco mniejszy. Wyjątek stanowią drogie zazwyczaj zoomy ze stałym światłem.
Wadą większości popularnych obiektywów zmiennoogniskowych jest to, iż przy skrajnych ogniskowych mają pogorszone własności optyczne - zazwyczaj różne zniekształcenia (dystorsje). Nie warto tez kupować obiektywów o bardzo szerokim zakresie ogniskowych - od bardzo szerokiego kąta do supertele (na przykład 28-400mm). Optyka w nich nie ma prawa uzyskać obrazów dobrej jakości.