Dwie planety spotkają się na niebie. Będą widoczne gołym okiem

Koniunkcje, bo tak astronomowie nazywają moment, gdy dochodzi do zbliżenia się do siebie dwóch lub więcej ciał niebieskich na niebie na bardzo małą odległość kątową, to zjawiska atrakcyjne wizualnie. Okazja, by bezproblemowo zobaczyć dwa ciekawe obiekty. Rankiem 14 sierpnia będzie to Jowisz i Mars, które w ostatnich tygodniach powoli wędrowały na niebie ku sobie. Już teraz możemy cieszyć się atrakcyjnym widokiem tych planet na tle gwiazdozbioru Byka.

Niebo w pierwszej połowie sierpnia 2024 r o godzinie 2 w nocy. (źródło: Stellarium)

W pobliżu Jowisza i Marsa znajduje się gromada otwarta Hiady i jedna z najjaśniejszych gwiazd północnego nieba - Aldebaran, a nieco dalej Plejady. Choć tegoroczna letnia koniunkcja Jowisza i Marsa będzie zjawiskiem porannym, to wartym uwagi i poświęcenia czasu. Szczególnie cieszyć będzie obserwatorów Perseidów. Mogą oni wciąż polować na te meteory po maksimum aktywności tego roju, które nastąpi dwa dni przed koniunkcją Jowisza i Marsa.

Gdzie i kiedy dokładnie nastąpi koniunkcja Jowisza i Marsa

Jowisz i Mars znajdują się obecnie w konstelacji Byka. To gwiazdozbiór, który dobrze widać na wieczornym niebie dopiero późną jesienią. W sierpniu wschodzi on około północy i widać go wtedy w kierunku północno-wschodnim.

Obie planety są teraz najjaśniejszymi obiektami w tym rejonie nieba, choć praktycznie takim samym blaskiem jak Mars wyróżnia się pobliska gwiazda Aldebaran. To najjaśniejsza gwiazda w Byku. Jowisz będzie znacznie jaśniejszy od Marsa. Jego jasność wyniesie około -2,17 magnitudo, a jasność Czerwonej Planety to 0,84 magnitudo. Marsa od Aldebarana odróżnić można będzie w noc koniunkcji i w ciągu kilku dni przed tym zjawiskiem na podstawie odległości. Mars będzie znacznie bliżej gazowego giganta. Po koniunkcji Mars znajdzie się po lewej stronie Jowisza, a Aldebaran będzie nieco dalej po prawej.

Mars i Jowisz na tle konstelacji Byka o godzinie 2 w noc maksimum Perseidów z 11 na 12 sierpnia. (źródło: Stellarium)

Mars i Jowisz na tle konstelacji Byka o godzinie 2 w noc koniunkcji 14 sierpnia. (źródło: Stellarium)

Na powyższej mapce widać położenie Marsa względem Jowisza i horyzontu o godzinie 2 w nocy w czasie maksimum Perseidów (noc z 11 na 12 sierpnia) oraz w dniu koniunkcji (14 sierpnia). Maksymalne zbliżenie, na odległość mniejszą niż kątowy rozmiar tarczy Księżyca w pełni, będzie miało miejsce za dnia 14 sierpnia, więc tej chwili nie dostrzeżemy. Lecz kilkanaście godzin wcześniej, rankiem 14 sierpnia obie planety będą już podobnie blisko.

Zjawisko będzie widoczne gołym okiem, wszak Jowisz i Mars widać bez pomocy instrumentów optycznych, ale warto mieć przy sobie lornetkę, gdyż przy jej pomocy dostrzeżemy także cztery księżyce Galileuszowe. Jeśli będziecie wystarczająco cierpliwi, w ciągu kilku godzin porannych, gdy widać Jowisza i Marsa na niebie, uda się wam z pomocą instrumentu optycznego dostrzec także ich wzajemny ruch. Księżyców wokół Jowisza, a szczególnie zbliżanie się do siebie Europy oraz Io, a także pozorne zbliżanie się Marsa do Jowisza.

Widok Marsa i Jowisza oraz jego księżyców około godziny 2 w nocy 14 sierpnia 2024 r. (źródło: Stellarium)

Nie tylko koniunkcja, ale i wędrówka planet jest atrakcyjnym zjawiskiem

Kiedyś określenie gwiazda stosowano dla każdego ciała niebieskiego widocznego na nocnym niebie. Dotyczyło to także planet, które ze względu na swój zauważalny ruch własny względem gwiazd nazywano wędrującymi czy też tańczącymi gwiazdami. Gwiazdy też poruszają się względem siebie, ale na przestrzeni roku, a zwykle nawet życia człowieka, jest to ruch niezauważalny gołym okiem. Planety, zwłaszcza Merkury, Wenus i Mars, już na przestrzeni dni zmieniają pozycję względem gwiazd jak i względem siebie w znacznym stopniu co widać wyraźnie nawet gołym okiem obserwując je w kolejne noce o podobnej porze.

Przykładem takiej wędrówki planet jest sierpniowe spotkanie Jowisza i Marsa. Jowisz swoją pozycję w sierpniu zmieniać będzie w znacznie mniejszym stopniu niż Mars. Gazowy gigant jest znacznie dalej od Czerwonej Planety i znacznie wolniej przemierza niebo. Pełny obieg Marsa wokół Słońca trwa 1,9 roku, a Jowisza aż 11,9 roku. Zanim Jowisz okrąży Słońce przemierzając całe nocne niebo Mars zdąży zrobić to sześciokrotnie.

Mars przed 14 sierpnia 2024 r. każdej nocy będzie widoczny na niebie w coraz mniejszej odległości kątowej od Jowisza, a w kolejnych tygodniach będzie się od niego oddalał. Trzeba pamiętać, że odległości kątowe obiektów na niebie nie przekładają się na rzeczywiste odległości w km. Mars i Jowisz nawet w momencie koniunkcji będą znajdowały się od siebie w odległości kilkuset milionów km.

Położenie Ziemi Marsa i Jowisza względem siebie i Słońca. Widok orbit pod kątem.

Mars teraz jest w odległości około 234 milionów km od Ziemi i obecnie ta odległość maleje. Najmniejszą odległość od nas na przestrzeni roku osiągnie w styczniu 2025 r. Również odległość Jowisza od Ziemi się zmniejsza, ale teraz jest to aż 818 milionów km. Najmniejszy dystans na przestrzeni roku, około 612 milionów km, będzie dzielił Jowisza i Ziemię na początku grudnia 2024 r. Nawet wtedy będzie to prawie sześć razy większa odległość niż odległość Marsa od Ziemi w tym samym czasie.

Położenie Ziemi Marsa i Jowisza w momencie koniunkcji. Widok orbit z góry pokazuje realne odległości. 

W grudniu 2024 roku Jowisz wciąż będzie znajdował się w konstelacji Byka, a Mars będzie wtedy w gwiazdozbiorze Raka. Warto też pamiętać że planety nie poruszają się po niebie stale w jednym kierunku. Czasem zdają się zawracać i cofać względem gwiazd na niebie. To jednak pozorna konsekwencja zmiany kierunku ruchu planety i Ziemi względem siebie (gdy Ziemia i planeta znajdują się po dwóch stronach Słońca), które stają się przeciwne, a nie rozpoczęcia ruchu przez planetę w odwrotną stronę po orbicie wokółsłonecznej. Najciekawiej taki taniec planet wypada w przypadku Wenus i Merkurego. Są to ciała niebieskie na orbitach znajdujących się wewnątrz orbity Ziemi i przez cały czas są na niebie blisko Słońca. Przemierzają całe niebo w ciągu roku wraz ze Słońcem, jednocześnie zataczając pętle wokół naszej dziennej gwiazdy. Raz widoczne są gołym okiem przed wschodem Słońca, a raz przed zachodem. Tylko Mars i dalsze od niego planety możemy dojrzeć w połowie nocy.

Dwa tygodnie po koniunkcji Jowisza i Marsa dołączy do nich Księżyc

Oddalający się na niebie od Jowisza Mars pod koniec sierpnia będzie jeszcze w konstelacji Byka. W ostatnich dniach tego miesiąca dołączy do tych planet Księżyc w trzeciej kwadrze. Choć nie będzie to już tak spektakularne zbliżenie jak 14 sierpnia, to wciąż widok zacny i miły dla oka. Jeśli obserwujecie niebo to zapewne zauważyliście podobne zbliżenie pod koniec lipca, gdy Mars był jeszcze po prawej stronie Jowisza.

Źródło: inf. własna, NASA (zdjęcie wejsciowe)