Nie pozwól, aby Twoje dziecko stało się ofiarą cyberprzemocy. Jak przeciwdziałać i reagować na cyberprzemoc?

Dotyka ona zarówno osoby dorosłe, jak i dzieci, które otrzymują telefony i komputery w coraz młodszym wieku. Wszystko to prowadzi do tego, że cyberprzemocy jest coraz więcej, więc należy uczyć się jej przeciwdziałać. 

Co sprawia, że agresorzy są tak aktywni? 

Mówi się, że w Internecie nic nie ginie. Cyberprzestępcy na ogół myślą, że są całkowicie anonimowi, jednak nie jest to do końca prawdą. Ich domysły, że nikt nie może sprawdzić, kim tak naprawdę są, prowadzą do częstych ataków i domniemanej bezkarności. Im więcej osób posiada sprzęty elektroniczne, tym bardziej aktywni są cyberprzestępcy. Im więcej działamy przez Internet, tym bardziej jesteśmy narażeni na ich ataki. Cyberprzestępcy mogą działać po cichu, zbierając jak najwięcej informacji o swojej ofierze i nagle zaatakować z ukrycia. Tak ofiara nie ma wówczas gdzie się ukryć i pozostaje całkowicie bezbronna. 

Jakie formy przybiera cyberprzemoc?

Do najpopularniejszych form cyberprzemocy można zaliczyć:

• wrzucanie do sieci ośmieszających lub poniżających filmów i zdjęć – najczęściej zasoby te wykorzystują osoby, które nawiązują zaufaną relację przez Internet i proszą o nagie zdjęcia lub erotyczną rozmowę na wideo. Najczęściej cyberprzestępcy wykorzystują dane materiały, wymuszając zapłatę. Jeśli nie zostanie ona uiszczona, zdjęcia lub film trafiają do Internetu. Niekiedy tej formy cyberprzemocy dopuszczają się bliskie osoby, np. były małżonek,
• pisanie obraźliwych postów i komentarzy – tego typu działanie cyberprzestępców można zauważyć właściwie na wielu forach internetowych czy w mediach społecznościowych,
• włamy na profile społecznościowe – wiele osób mających profile na Facebooku było ofiarami podszywania się cyberprzestępców pod bliskie im osoby. Wówczas najczęściej dochodzi do próśb o pomoc finansową czy wysyłanie podejrzanych linków,
• prześladowanie za pomocą smsów, telefonów czy maili – cyberprzestęcy mając adres mailowy, czy numer telefonu ofiary, bardzo często wysyłają poniżające czy ośmieszające wiadomości. W tym przypadku również często dochodzi do szantażu na tle finansowym,
• podszywanie się pod znajome osoby – tego typu praktyki, najczęściej widoczne są w mediach społecznościowych,
• hejt – jedna z najbardziej popularnych i najmniej groźnych form przemocy skupiająca się na dodaniu obraźliwego komentarza, obrazka czy filmiku. Jeśli hejt wymierzony jest w osobę o niskim poczuciu wartości, wówczas jest to dla niej duże zagrożenie i obciążenie psychiczne,
• sexting – polega na wysyłaniu półnagich zdjęć lub filmów. Najczęściej dotyczy to nastolatków przeżywających swoją pierwszą miłość. Często dochodzi do zapisania takich zdjęć i filmów, które są wykorzystywane do szantażu seksualnego lub finansowego. 

Kto jest szczególnie narażony na cyberprzemoc?

Na cyberprzemoc najbardziej narażone są oczywiście dzieci, które nie są w wielu przypadkach w stanie zdawać sobie sprawy z konsekwencji wysyłania np. półnagich zdjęć. W Internecie można znaleźć wiele przykładów, kiedy dziecko o obniżonym poczuciu własnej wartości, nawiązuje relacje z kimś po drugiej stronie monitora i zaczyna być szantażowane. Często nawiązanie zaufanej relacji jest kluczem do uzyskania przez szantażystę półnagich czy nagich zdjęć małoletniego, którego może zacząć szantażować o pieniądze w zamian za nieupublicznienie zdjęć lub nagrań. 

Takie sytuacje często też dotyczą nastolatków, którzy w fazie zakochania robią różne rzeczy, aby udowodnić swoją miłość. Tu również przesyłanie zdjęć czy filmów o zabarwieniu erotycznym jest na porządku dziennym. Później “miłość” się kończy, a zdjęcia lub filmy z zemsty są upubliczniane. 

Jak reagować na cyberprzemoc? 

Osoby, które doświadczyły cyberprzemocy, powinny przede wszystkim być wspierane, aby nie doszło do depresji czy aktów samobójczych. Długie rozmowy, osobiste wsparcie i uwaga często wystarczają, aby dana osoba poczuła się silniejsza psychicznie. A oprócz tego:

• wszystkie dowody cyberprzemocy powinny być zebrane,
• jeśli doszło do upublicznienia niepożądanych zdjęć lub filmów, należy zgłosić się do administratora serwisu, aby usunął je z Internetu. Przeważnie procedura ta odbywa się za pośrednictwem specjalnego formularza,
• w przypadku, kiedy wiesz, kto jest sprawcą, możesz próbować porozmawiać z tą osobą lub z jej najbliższymi i zażądać usunięcia owych treści z Internetu,
• jeśli to nic nie da, wówczas jeśli jest to osoba małoletnia, należy poinformować szkołę i wychowawcę o zaistniałej sytuacji,
• natomiast jeżeli doszło do przestępstwa, powinna być o tym poinformowana również policja,
• nie należy utrzymywać kontaktu z cyberprzestępcą i nie reagować na jego zaczepki.

Jak możesz chronić dziecko przed cyberprzemocą?

Przykładów cyberprzemocy w Internecie można mnożyć naprawdę wiele, dlatego należy chronić swoje dziecko przed tym zjawiskiem, stosując się do poniższych wskazówek:

• dziecko powinno być od najmłodszych lat wychowywane w relacji opartej na zaufaniu. Pomaga to w wypracowaniu bardzo dobrej komunikacji, więc jeśli tylko coś w życiu dziecka zaczyna funkcjonować nie tak jak powinno, nie będzie się ono bało przyjść do rodzica z problemem,
• należy interesować się życiem dziecka, nie tylko tym domowym, ale również i szkolnym,
• dziecko z pewnością będzie grało w różne gry przez Internet, a także będzie komunikować się z wieloma osobami za pośrednictwem smartfona. Dobrze, jeśli rodzic w naturalny sposób, podobny do rozmowy przyjaciół, będzie w stanie zapoznać się z tym z kim pisze jego dziecko, w jakie gra gry itd,
• jeśli jedynym zainteresowaniem dziecka jest chęć gry na komputerze czy telefonie, wówczas warto zaangażować je w zajęcia pozaszkolne. Im bardziej wypełni się czas dziecka kreatywnymi aktywnościami, tym mniej “głupich” pomysłów wpadnie mu do głowy,
• jeżeli w szkole dziecka nie ma zajęć, które miałyby chronić je przed cyberprzemocą poprzez nazwanie tego problemu i zapoznanie z nim dziecka, warto porozmawiać z wychowawcą czy dyrektorem szkoły, aby wprowadzić takie tematy zajęć. Cyberprzemoc w szkole nie powinna być tematem tabu. Warto również poruszyć tematykę netykiety, czyli dobrych zachowań w Internecie, aby od małego uczyć dzieci odpowiednich nawyków,
• warto stosować również profilaktykę techniczną, czyli blokować treści nieodpowiednie dla dzieci,
• ustalić zasady korzystania z Internetu.

Skutki Cyberprzemocy – przykłady

Do najczęściej występujących konsekwencji doświadczania cyberprzemocy jest:

• spadek samooceny,
• brak poczucia własnej wartości,
• depresja,
• stany lękowe,
• zaburzenia komunikacji,
• bezradność,
• zaburzenia psychosomatyczne,
• zaburzenia emocjonalne,
• wycofanie,
• przygnębienie,
• drażliwość,
• agresja,
• w poważnych przypadkach nawet samobójstwo.

Przykładem konsekwencji może być nagłośniona sytuacja nastolatka ze Strzegomia, który odebrał sobie życie po tym, jak jego koleżanka nagrała go, kiedy opowiadał o swojej przygodzie seksualnej w parku. Podobna sytuacja tyczy się dziewczyny, która była nękana przez swoich rówieśników z gdańskiego gimnazjum. Wszystkie przykre zdarzenia były rejestrowane przez grupę nastolatków, którzy grozili upublicznieniem nagrań. Przez takie właśnie sytuacje dziewczyna postanowiła popełnić samobójstwo. 

Co prawo polskie mówi o cyberprzestępstwach?

Zarówno w kodeksie karnym, jak i kodeksie cywilnym można znaleźć artykuły mówiące o konsekwencjach prawnych dla osób uprawiających cyberprzestępstwa.

Kodeks karny określa, że:

Art. 212. § 1. Kto pomawia inną osobę, grupę osób, instytucję, osobę prawną lub jednostkę organizacyjną nie mającą osobowości prawnej o takie postępowanie lub właściwości, które mogą poniżyć ją w opinii publicznej lub narazić na utratę zaufania potrzebnego dla danego stanowiska, zawodu lub rodzaju działalności, podlega grzywnie, karze ograniczenia albo pozbawienia wolności do roku.

§ 2. Jeżeli sprawca dopuszcza się czynu określonego w § 1 za pomocą środków masowego komunikowania, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.

§ 4. Ściganie przestępstwa określonego w § 1 lub 2 odbywa się z oskarżenia prywatnego.

Art. 216. § 1. Kto znieważa inną osobę w jej obecności albo choćby pod jej nieobecność, lecz publicznie lub w zamiarze, aby zniewaga do osoby tej dotarła, podlega grzywnie albo karze ograniczenia wolności.

§ 2. Kto znieważa inną osobę za pomocą środków masowego komunikowania, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.

§ 5. Ściganie odbywa się z oskarżenia prywatnego.

Kodeks cywilny mówi natomiast:

Art. 23. Dobra osobiste człowieka, jak w szczególności zdrowie, wolność, cześć, swoboda sumienia, nazwisko lub pseudonim, wizerunek, tajemnica korespondencji, nietykalność mieszkania, twórczość naukowa, artystyczna, wynalazcza i racjonalizatorska, pozostają pod ochroną prawa cywilnego niezależnie od ochrony przewidzianej w innych przepisach.

Art. 24. § 1. Ten, czyje dobro osobiste zostaje zagrożone cudzym działaniem, może żądać zaniechania tego działania, chyba, że nie jest ono bezprawne. W razie dokonanego naruszenia może on także żądać, ażeby osoba, która dopuściła się naruszenia, dopełniła czynności potrzebnych do usunięcia jego skutków, w szczególności ażeby złożyła oświadczenie odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie.