Intel Core i9-13900K, ciekły azot i zabawy z opalarką, czyli ekstremalny overclocking w praktyce

W miniony piątek w Kinguin Esports Performance Center odbyły się zawody Intel Overclocking Masters 2022. Intel zaprosił dziennikarzy większości polskich serwisów i kanałów technologicznych, aby zmierzyli się w podkręcaniu procesora Intel Core i9-13900K. Impreza była wyjątkowa, więc co nieco Wam opowiem o wydarzeniu.

Intel Overclocking Masters 2022 – bardziej integracja, niż rywalizacja

Impreza Intel Overclocking Masters 2022 różniła się od typowych zawodów podkręcania sprzętu. Według ustalonej formuły, w rywalizacji brało udział sześć 3-osobowych drużyn składających się z dziennikarzy różnych serwisów/kanałów technologicznych – chodziło o wyciśnięcie możliwie najwyższego wyniku wydajności w benchmarku Cinebench R23 z wykorzystaniem chłodzenia ciekłym azotem (mówimy o niekonwencjonalnym chłodzeniu, bo ciekły azot ma temperaturę -196° C). Od strony merytorycznej całość nadzorował Michał „Xtreme Addict” Vobożil, a więc wielokrotny Mistrz Świata w profesjonalnym podkręcaniu sprzętu.

W zawodach brało udział sześć 3-osobowych drużyn składających się z czołowych dziennikarzy technologicznych

Każdy procesor oferuje inny potencjał na przetaktowanie, więc... drużyny losowały swoją sztukę

Intel Core i9-13900K - główny bohater zawodów podkręcania Intel Overclocking Masters 2022

Tak się złożyło, że przypadł mi zaszczyt objąć stanowisko szefa drużyny i współpracować z Kamilem Erdinim z Morele.net oraz Mariuszem Kolmerem z Komputer Świat – stworzyliśmy zespół „Pasjonaci Spalonego Krzemu”, którego nazwa miała zwiastować sposób ukończenia zawodów Intel Overclocking Masters 2022 :-). W konkurencyjnym zespole Pinky Boyz pojawił się kolega redakcyjny Wojtek Spychała, tym razem występujący pod barwami Komputronik Gaming.

Przygotowania platformy do ekstremalnego podkręcania. To nie jest taka prosta sprawa!

Każda z drużyn dysponowała podobną platformą sprzętową przygotowaną pod kątem ekstremalnego podkręcania sprzętu.

• procesor Intel Core i9-13900K
• płyta główna ASUS ROG ROG Maximus Z790 Apex
• pamięci Kingston Fury Renegade DDR5 2x 16 GB 7200 MT/s CL38
• dysk Kingston Fury Renegade SSD 2 TB
• zasilacz Cooler Master V750 Gold-V2 750 W
• pasta termoprzewodząca Thermal Grizzly Kryonaut

Różnica sprowadzała się do karty graficznej (u nas był to ASUS ROG Strix GeForce RTX 3080 EVA) i kontenera na ciekły azot (miedzianej albo miedziano aluminiowej konstrukcji, która wypełniona ciekłym azotem odpowiada za chłodzenie procesora) - korzystaliśmy z konstrukcji Kingpin Cooling, der8auer oraz modelami opracowanymi przez naszego rodzimego speca od potów Bartłomieja „bartx” Wojciecha (taki model trafił się właśnie nam). Cały "osprzęt" azotowy, poty, termometry sondy, dewary były z prywatnych zasobów Xtreme Addict, na których padło wiele rekordów świata, stąd też były różne modele, każdy z unikalnymi walorami. Warto również dodać, że 13. generacja procesorów Intela wytrzymuje podkręcanie na tzw. full pocie, czyli działa nawet po schłodzeniu do temperatury wrzenia ciekłego azotu (-196° C). Pomimo różnic w konstrukcji chłodzenia na ciekły azot, organizatorzy zadbali, by każdy miał wyrównane szanse.

Płyta główna ASUS ROG Maximus Z790 Apex "na golasa"

Przygotowanie płyty głównej wymagało zaizolowania elementów elektronicznych wokół procesora

Różowy lakier do paznokci okazuje się nieoceniony podczas... izolowania płyty głównej :-)

Dodatkowa warstwa wazeliny wokół podstawki na procesor

Każda z drużyn musiała samodzielnie przygotować swoją platformę testową. W przypadku ekstremalnego podkręcania jest to trochę bardziej skomplikowane, niż w przypadku normalnego składania komputera, bo dochodzi demontaż niektórych elementów płyty głównej, zaizolowanie elektroniki na wypadek skraplającej się wody (efekt działania bardzo niskich temperatur) czy montaż kontenera.

Przygotowanie konstrukcji do montażu kontenera na ciekły azot

Na procesorze zamontowaliśmy niekonwencjonalne chłodzenie na ciekły azot (tzw. kontener lub pot)

Złożona platforma do ekstremalnego podkręcania procesora

Tutaj pojawiły się pierwsze problemy, bo nasza platforma nie chciała działać jak należy. Po uruchomieniu sprzętu, na ekranie pojawiły się artefakty, co mogło sugerować uszkodzenie karty graficznej. Całe szczęście Kamil szybko zauważył, że problem da się rozwiązać przez uruchamianie platformy za pomocą przycisku Flex Key na płycie głównej.

Ekstremalne podkręcanie procesora. Jak było?

Wprawdzie to mój kolejny kontakt z ekstremalny podkręcaniem sprzętu (wcześniej brałem udział m.in. w Mistrzostwach Dziennikarzy w Overclockingu 2019, gdzie zająłem drugie miejsce), ale absolutnie nie czuję się specem w tej dziedzinie. Kolejna trudność polegała na mocno ograniczonym czasie na podkręcanie – realnie mieliśmy jakieś 2 godziny, więc raczej nie było okazji na dumanie i wnikliwe testowanie ustawień. Dużo zależało od szczęścia.

Ciekły azot ma temepraturę wrzenia -196° C, więc podczas jego nalewania wymagane było zastosowanie odpowiednich środków bezpieczeństwa

Nalewanie ciekłego azotu do kontenera to zdecydowanie najbardziej widowiskowy element ekstremalnego podkręcania

...co udowodnili koledzy z IT Hardware

Podczas podkręcania napotkaliśmy na tzw. Cold Boot Bug (problem z uruchomieniem procesora poniżej określonej temperatury), więc konieczne było podgrzanie procesora za pomocą... opalarki. Jak widać, jest to bardzo radosne zajęcie :-)

Zawody polegały na uzyskaniu możliwie najwyższego wyniku w benchmarku Cinebench R23

>Podkręcanie na ciekłym azocie wymaga wprowadzenia bardziej ekstremalnych ustawień zasilania procesora (na co pozwala właśnie płyta główna ASUS ROG ROG Maximus Z790 Apex). Później właściwie już pozostaje dolewanie ciekłego azotu, podbijanie napięcia i taktowań i… sprawdzanie czy tak zastosowane ustawienia są na tyle stabilne, aby ukończyć test w benchmarku i dać wyższy wynik wydajności. W praktyce sprzęt działa na granicy stabilności, więc często trafiały się zwisy i bluescreeny.

Niestety platforma testowa nie była dla nas zbyt łaskawa. Zaraz na początku próbnie podkręciliśmy procesor do 6,8 GHz na rdzeniach P-Core i 4,5 GHz na rdzeniach E-Core, co w benchmarku Cinebench R23 przełożyło się na 47 935 punkty… i to był nasz najlepszy wynik w zawodach Intel Overclocking Masters 2022. Później, mimo testowania różnych ustawień, sprzęt nie chciał pracować z wyższymi zegarami i wypluć lepszego wyniku. Zawody skończyliśmy na ostatnim miejscu. Całe szczęście bez palenia krzemu :-).

Tabela wyników - zmagania ukończyliśmy na ostatniej pozycji

Zawody Intel Overclocking Masters 2022 zwyciężył zespół PROFESJONALNI_AMATORZY: Krzysztof Bogacki (IT Resseler), Mateusz Majcherczyk (NTT) oraz Paweł Pilarczyk (IT Biznes, nieobecny na zdjęciu)

Drugie miejsce zajął zespół Betterclock: Łukasz Zmysło (ZMASLO), Grzegorz Karaś (CD Action) i Dominik Kujawski (PC World)

Trzecie miejsce zajął zespół Łowcy Krzemu: Piotr Gołąb (IT Resseler), Piotr Szymański (TechLipton) i Przemysław Banasiak (Telepolis)

Po konsultacji z Xtreme Addictem, prawdopodobnie przydarzył nam się tzw. microcrack pasty termoprzewodzącej, czyli częściowe pęknięcie zmrożonej pasty termoprzewodzącej między procesorem a potem, co powoduje pogorszenie chłodzenia procesora i realnie ogranicza możliwości podkręcania sprzętu. To dosyć częsta przypadłość, która może być spowodowana nierównym lub zbyt słabym przykręceniem pota. Sytuację można porównać do złapania gumy podczas wyścigów samochodowych. Dojechać dojechaliśmy, ale mieliśmy ograniczone możliwości poruszania. Po prostu pech.

Ekstremalne podkręcanie sprzętu jest nieprzewidywalne

Wnioski z zawodów Intel Overclocking Masters 2022? Absolutnie to nie były zawody dla overclockerów wyjadaczy (a przynajmniej ja się takim nie uważam). Było naprawdę spoko! Co prawda nie był to typowy, profesjonalny turniej ekstremalnego podkręcania (takie też są organizowane przez czołowych producentów sprzętu), a raczej okazja do zintegrowania polskiej sceny technologicznej, ale pomysł na wydarzenie zasługuje na uznanie. Wydarzenie odbyło się dzięki firmie Intel, a także partnerom: ASUS, Cooler Master, Kingston, Thermal Grizzly i Messer.

Intel Overclocking Masters 2022 jest kontynuacją cyklu warsztatów ekstremalnego podkręcania dla polskich dziennikarzy i influencerów. Z zamysłu miał być przede wszystkim formą dobrej wspólnej zabawy, integracji, współpracy, ale również pełnić funkcje poznawcze i edukacyjne – w łatwy sposób umożliwić empiryczne poznanie tajników ekstremalnego podkręcania - doświadczyć geniuszu pracy topowych inżynierów poprzez skorzystanie z unikalnych funkcji sprzętowych w najwyższych modelach dla entuzjastów, których realnie nie da się zbadać czy doświadczyć podczas tradycyjnych testów i recenzji.

Po raz drugi warsztaty przybrały formę turnieju – zawodów z mieszanymi redakcjami – gdyż moim celem było odtworzenie przynajmniej w części wrażeń, które towarzyszyły mi zawsze podczas finałów mistrzostw ekstremalnego podkręcania na różnych częściach globu. Co więcej z doświadczenia wiem, że podczas tego typu aktywności – mając wokół innych zawodników, można się najwięcej nauczyć czy lepiej zrozumieć platformę czy nawet wypracować pewne mechanizmy współpracy. Przygotowywanie platformy od zera – izolowanie jej, montaż potka, a później pierwsze zalewanie LN2. Na końcu mamy oddawanie wyników o wysokich taktowaniach o jakich się nam nawet nie śniło przy chłodzeniu konwencjonalnym – to jest właśnie prawdziwy duch OC. Ten event tak jak poprzedni uwidocznił dodatkowo pewną prawidłowość, która mnie osobiście niezmiernie cieszy. Tak jak w poprzednim turnieju - tak samo w tym - każda drużyna przysłowiowo mówiąc „dojechała” do mety (bez strat sprzętowych!) i oddała wysokie wyniki których nie da się normalnie zrobić bez ciekłego azotu. To tylko utwierdza mnie w przekonaniu, że mamy bardzo zdolnych redaktorów i influencerów. Co więcej, po wynikach w tej i w poprzedniej edycji śmiało mogę powiedzieć, że niektórzy mają wręcz wrodzony talent do ekstremalnego overclockingu i mam nadzieję, że zaczną go powoli rozwijać.

- Michał "Xtreme Addict" Vobożil, wielokrotny Mistrz Świata w podkręcaniu podzespołów komputerowych.

Zawody Intel Overclocking Masters 2022 to też dowód na to, że ekstremalne podkręcanie sprzętu jest nieprzewidywalne. Sprzęt nie zawsze działa jak należy i często pojawiają się różne awarie. Nawet w profesjonalnych zawodach zdarza się, że czołowi overclockerzy (tacy właśnie jak Michał „Xtreme Addict” Vobożil), mimo ogromnej wiedzy i doświadczenia, często kończą zawody na ostatnich pozycjach.