Kobiety ważne dla świata komputerów i nauki - pamiętajmy o nich nie tylko 8 marca

Utarło się, że 8 marca czyli Dzień Kobiet, jest tym momentem, gdy wszyscy starają się zwracać na kobiety większą uwagę. Pracodawcy dają symbolicznego kwiatka, podobnie jak czyni to spora część męskiej populacji hołdującej temu zwyczajowi, a w sklepach mamy specjalne promocje i oferty. Prawda jest jednak taka, że przedstawicielki płci pięknej, które zapisały w historii nauki i technologii komputerowo-informacyjnych bardzo piękne karty, nie czyniły tego po to, by otrzymać upominek.

Maria Skołodowska-Curie - uhonorowana nagrodą Nobla

Pierwszą osobą, która nam przychodzi do głowy, jest Maria Skołodowska-Curie. Pierwsza dobrze znana kobieta świata nowoczesnej nauki. Zajmowała się badaniami promieniotwórczości (jej natury i źródeł) za co otrzymała nagrody Nobla z fizyki i chemii. Jej pracę kontynuowała córka Irene Curie-Joliot, którą również uhonorowano nagrodą Nobla. Film Maria Skłodowska-Curie, który przedstawia historię naszej noblistki można obejrzeć na Netflixie.

Panteon kobiet zasłużonych dla nauki i technologii komputerowych, co naszych czytelników pewnie szczególnie interesuje, jest znacznie dłuższy. Oto kilka jego przedstawicielek, których odkrycia i wynalazki ukształtowały nasz świat.

Hypatia z Aleksandrii - kobieta w czasach starożytnych

Zacznijmy od starożytności. Hypatia to imię aleksandryjskiej filozofki i astronomki z IV wieku, która znana jest ze swojego oddania dla nauki. W tamtych czasach było to bardzo odważne postępowanie. Hypatii przypisuje się wynalezienie między innymi astrolabium, narzędzia ułatwiającego podróżnikom nawigację w podróży za pomocą pomiarów położenia gwiazd. Hypatia oddała życie za swoje ideały, które tak bardzo chciała zniszczyć rozwijająca się wtedy dynamicznie religia chrześcijańska.

Augusta Ada Byron - na skraju świata nowoczesnych technologii

Dziś bardzo wiele kobiet pracuje nie tylko na kierowniczych stanowiskach wielkich koncernów, z mniejszymi lub większymi sukcesami, ale też jako informatyczki, zajmując się nie tylko artystyczną stroną internetu i komputerów, ale też tą skrytą w kodzie. Kiedyś nie było to czymś zwykłym, ale od samego początku świata maszyn liczących kobiety dawały znać o sobie.

W pierwszej połowie XIX wieku hrabina Lovelace (córka George’a Byrona), stworzyła pierwszy w historii algorytm przeznaczony dla cudu techniki, jakim był mechaniczny komputer zwany Maszyną Analityczną. Dla przypomnienia, samo urządzenie stworzył Charles Babbage, ale jak widać nie przeszkodziło to hrabinie dojść do wniosku, że potrzebuje ono oprogramowania.

Jocelyn Bell Burnell - czasem śmietankę z sukcesu spija kto inny

Osiągnięcia Ady Lovelace są poddawane w wątpliwość przez niektórych historyków, ale można zastanowić się, czy nie działa tutaj męski szowinizm, który próbuje odebrać sukcesy paniom. O ile czasy Ady Lovelace są bardzo odległe i trudno zająć obiektywne stanowisko co do faktycznego autorstwa pierwszych algorytmów, to w przypadku odkrycia pulsarów takie działanie jest bezsprzecznie udokumentowane. Odkrycia tych wirujących gwiazd neutronowych dokonała Jocelyn Bell Burnell. Niestety nagrodę Nobla za to osiągnięcie zgarnęli Antony Hewish i Martin Ryle.

Istotne jest tu nie tyle nagrodzenie tych panów, co pominięcie obserwatorki. Hewish był promotorem doktoratu Jocelyn, dlatego uważała ona, że jego wkład jest większy, ale każdy kto pracował jako obserwator w astronomii wie, że takie rzeczy nie dzieją się przypadkiem i wkład wszystkich naukowców powinien być uwzględniony. Szczególnie, że nobel był przyznany nie za prace teoretyczne nad pulsarami, a za ich odkrycie, co okazało się zaskoczeniem.

Grace Hooper - pani od debugowania

Gdy w objęcia naukowców trafiły osiągnięcia elektroniki, pod koniec pierwszej połowy XX wieku powstał komputer Mark I, bazujący na Maszynie Analitycznej. Potrzebował on kompilatora, który przetwarzał kod na zrozumiałą sekwencję działań. Do jego powstania, a także rozwoju języka programowania COBOL, przyczyniła się Grace Hooper. Zawdzięczamy jej powstanie pojęcia debugowanie, które ukuła 60 lat temu wyciągając martwą ćmę z obwodów komputera Mark II.

Sophie Wilson - przyczyniła się do smartfonowej rewolucji, zanim ktokolwiek o niej pomyślał

Swiat mobilny dziś nie wyobraża sobie istnienia bez architektury ARM, która jest podstawą konstrukcji najczęściej stosowanych w smartfonach chipsetów. Zestaw instrukcji, które stroją u postaw funkcjonowania układów ARM to dzieło tej brytyjskiej informatyczki. Niby niewiele, ale jak wiele zmieniło.

Radia Perlman - to nie Samsung wpadł na pomysł kodowania przez najmłodszych

Twórczyni algorytmu, na którego podstawie powstał protokół STP, podstawa funkcjonowania mostów sieciowych stosowanych w sieciach komputerowych. Była prekursorką idei kodowania przez małe dzieciaki już w latach 70. XX wieku.

Hedy Lamarr - uroda mądrości nie przeszkadza

Pomysł tej aktorki (tak to nie pomyłka), ale i wynalazczyni, stał się podstawą technologii, z której korzysta dziś chyba każdy z nas. O czym mowa? O technice FHSS (ang. frequency hoping spread spectrum), która stosowana jest dziś w różnych wariantach przez sieci bezprzewodowe (Wi-Fi, GSM). To rozwiązanie zaproponowała już w czasie drugiej wojny światowej do sterowania torpedami. Wojsko pomysł początkowo odrzuciło, bo był trudny w realizacji, ale też utajniło, i powróciło do niego w latach 60. XX wieku.

Upłynęło kolejne 20 lat zanim wynalazek został odtajniony. Niedługo potem powstały pierwsze sieci telefonii komórkowej GSM. Jej twarz zapisała się w pamięci nie tylko w filmach, ale też jako wizerunek z opakowań oprogramowania Corel (między innymi wersji Corel Draw 8 i 9).

Vera Rubin - to jej pracami inspirowałem się na studiach

To nazwisko znane jest zapewne każdemu studentowi astronomii. Pierwsza kobieta, która mogła obserwować w obserwatorium Palomar w Kalifornii, zapisała się jako niestrudzona badaczka fenomenu znanego nam dziś jako ciemna materia. Jako pierwsza wysunęła ciekawą hipotezę, że jest to materia, której nie da się zaobserwować za pomocą fal elektromagnetycznych, a jednocześnie może ona stanowić sporą cześć masy obserwowanego Wszechświata (jak dużą jest ciągle przedmiotem dysputy). Nie poprzestała tylko na podejrzeniach, cały czas zgłębiała problem, a dziś naukowcy czerpią z jej spuścizny. Zmarła w 2016 roku w wieku 88 lat.

Wszędzie znajdziemy kobiety, które odegrały ważną rolę

Wymienione znane kobiety to tylko garść przykładów, które pokazują, że nie można negować roli kobiet w historii. Praktycznie każde wielkie odkrycie czy wynalazek, który zapisał się w historii wiąże się w mniejszym lub większym stopniu z wpływem kobiet. Pierwszy przykład z boku - płynne jądro Ziemi. To odkrycie na podstawie badań sejsmograficznych zawdzięczamy Dunce Inge Lehmann. Kolejny - kevlar, na którym DuPont zarobił miliardy. Ten materiał wynalazła Stephanie Kwolek, chemiczka polskiego pochodzenia.

Czasem kobiety były jedynie inspiracją, a czasem cichymi współpracowniczkami, o których wkładzie starano się nie wspominać. Taka była Joan Clarke, która wspomogła grupę kryptologów łamiących kod Enigma, taka była żyjąca ponad 100 lat przed nią astronomka Caroline Hershel, żona Williama Hershela, któremu pomogła odkryć planetę Uran, czy Rosalind Franklin, której badania doprowadziły do odkrycia struktury DNA (w praktyce była to jej zasługa).

W czasach gdy kobiety miały ściśle przyporządkowaną rolę w społeczeństwie, wyłamanie się z systemu wiązało się nieraz z odrzuceniem przez otoczenie. Wiele znanych historii nauki kobiet swoją pasję wyniosło z tolerancyjnego domu lub dzięki wsparciu towarzyszy życia.

Liczne nie zostały docenione za swoje osiągnięcia lub nastąpiło to stanowczo za późno. Mileva Maric Einstein, fizyczka, bardzo przyłożyła się do powstania przełomowych teorii swojego męża Alberta Einsteina (była jego pierwszą żoną), a mimo to żyła w jego cieniu. Austriacka żydówka Lise Meitner mogła związać swoją karierę z Marią Curie-Skłodowską, ale los nie był dla niej tak łaskawy. Opracowała teorię fuzji jądrowej (nazwę tę wymyśliła sama), jednak komitet noblowski docenił tylko Otto Hahna, który odkrył fizyczne przejawy takiej fuzji.

Kobiety za sterami samolotów podczas II Wojny Światowej

Jeśli historia lotnictwa kojarzy się wam jedynie z wyczynami Amelii Earhart to i tak dobrze. Kobiety, szczególnie w latach gdy światem wstrząsały globalne konflikty, odgrywały ważną rolę nie tylko jako pracowniczki fabryk zbrojeniowych czy sztabów dowodzenia. Wiele kobiet pełniło rolę pilotów dostarczając samoloty z fabryk do baz lotniczych lub w samolotach ambulansach. Choć nie wsławiły się w walce, to i tak musiały wykazać się sporymi umiejętnościami i wiedzą.

Amelia Earhart

Kobiety w historii eksploracji Kosmosu

Ostatnio jest to tematyka bardzo gorąca, szczególnie na portalach poświęconych astronomii. NASA postanowiła przypomnieć jak duży wkład miały czarnoskóre kobiety w amerykański program kosmiczny w początkach II połowy XX wieku. Powstał nawet film Ukryte Działania, który został wyróżniony nominacją do Oscara przez Amerykańską Akademię Filmową.

Film opowiada o kosmicznej rywalizacji USA ze Związkiem Radzieckim i roli jaką odegrały czarnoskóre matematyczki. Do polskich kin trafił 24 lutego 2017 roku. Mimo iż Ukryte Działania nagrody nie zdobyły, 98-letnia matematyczka Katherine Johnson, którą w filmie gra Tarai P. Henson, otrzymała ogromne brawa podczas oskarowej ceremonii.

Źródło: Inf. własna, EPO (foto Sophie Wilson), foto wejściowe: Heather Knutson z zespołu badawczego teleskopu Spitzer, NASA/JPL-Caltech

Czytaj więcej na ciekawe tematy:

• Co zrobić ze starymi akumulatorami? Lime ma pewien pomysł
• Najlepsze nieanglojęzyczne seriale na Netflixie - ranking TOP 10
• Twoja pralka wcale nie jest taka „eko” - wchodzą nowe etykiety energetyczne