Drony a prawo - wszystko co musisz wiedzieć nim zaczniesz latać

O tym, czym są drony w zasadzie nie musimy pisać, gdyż praktycznie każdy kojarzy je potocznie jako latające urządzenia służące do rozrywki i/lub filmowania. Wraz z rosnącą popularnością dronów rozwijają się również dotyczące ich regulacje prawne, które dla wielu (co dość zrozumiałe) mogą wydawać się tyleż skomplikowane, co po prostu niejasne. Postanowiliśmy przyjrzeć się owym przepisom z wyjątkową dokładnością, czego efekty przeczytacie poniżej.

Gwoli ścisłości, warto dodać, że na rynku spotkamy również drony pływające oraz jeżdżące, ale to urządzenia stosunkowo niszowe. Poza tym ich użytkowanie nie jest objęte tak daleko idącymi regulacjami, jak ma to miejsce w przypadku dronów latających. W tym artykule skupiamy się zatem na dronach, których dotyczy poniższa terminologia:

• Model latający: w ten sposób nazywane jest urządzenie wykorzystywane sportowo oraz rekreacyjnie,
• Bezzałogowy statek powietrzny (BSP): tak określany jest dron wykorzystywany w celach zarobkowych,
• Operator: to po prostu pilot, czyli osoba sterująca modelem latającym bądź bezzałogowym statkiem powietrznym (w myśl przyjętej terminologii).

Nowelizacja przepisów prawnych regulujących latanie dronami

Od 1 stycznia 2021 r. na terenie Unii Europejskiej, a tym samym i w Polsce wprowadzone zostały pewne zmiany w prawie regulującym użytkowanie dronów. Regulacje mają być zunifikowane na terenach krajów wspólnotowych, ale podczas wakacyjnych wyjazdów zalecamy sprawdzenie przepisów obowiązujących w państwie, do którego zaplanujecie sobie podróż - nawet jeśli będzie to kraj członkowski.

Jakie zmiany wprowadzono wraz z początkiem 2021 roku?

1. Główną zmianą jest brak podziału na loty o charakterze sportowym lub rekreacyjnym i zarobkowym
2. Korzystanie z BSP w celu komercyjnym w większości przypadków będzie ogólnodostępne.
3. Wprowadzenie klasyfikacji wykonywanych lotów, kategorie: otwarta, szczególna i certyfikowana, ze względu na stopień ryzyka wykonywanych operacji lotniczych
4. W kategorii otwartej możemy pilotować drona zarówno w celach ,,zarobkowych”, jak i rekreacyjnych. Dodatkowo od teraz dochodzi rozróżnienie operatora i pilota drona.

Kategoria otwarta

Kategoria otwarta określa zasady dla lotów w warunkach VLOS, czyli o najniższym stopniu ryzyka. Nie wymagają one uzyskania uprzedniego zezwolenia na lot z ULC. W zasadach zdefiniowane zostały dopuszczalne masy startowe BSP (Bezzałogowych Statków Powietrznych), ich wyposażenie, prędkości lotu czy odległość od pojedynczych osób. W kategorii otwartej każdy, kto będzie chciał latać dronem o masie powyżej 250 gramów będzie musiał zarejestrować się i przejść proste szkolenie online oraz zaliczyć test on-line. Im wyższe ryzyko operacji, tym wyższe uprawnienia i bardziej rozbudowane szkolenie kompetencyjne. Na stronie Urzędu Lotnictwa Cywilnego udostępniona została już możliwość rejestracji oraz odbycia szkolenia. Kategoria otwarta podzielona została na  podkategorie A1, A2 i A3:

• limit wysokości wykonywanych lotów to 120 m,
• A1 (w przypadku BSP o masie startowej do 250 g) dopuszczane będą przeloty nad pojedynczymi osobami postronnymi, natomiast zabronione jest latanie nad zgromadzeniami osób,
• A1 (w przypadku BSP o masie startowej od 250 g do 900 g) nie będą dopuszczone loty nad zgromadzeniami osób, natomiast czas nieprzewidzianego przelotu nad pojedynczymi osobami postronnymi powinien być ograniczony w możliwie największym stopniu.
• A2 (bezzałogowce o masie startowej do 4 kg)  będą wymagały od pilota uzyskania Certyfikatu Kompetencji Pilota BSP, będącego w pewnym zakresie odpowiednikiem obecnego świadectwa kwalifikacji UAVO. Aby otrzymać powyższy dokument będzie wymagane zaliczenie nadzorowanego egzaminu teoretycznego (egzamin przeprowadzany jest przez uprawnione ośrodki szkolenia, które wymienione są na stronie ULC), jak również oświadczenie o wystarczających umiejętnościach praktycznych. Podkategoria A2, dzięki powyższym wymaganiom umożliwi latanie w odległości poziomej 30 m od osób postronnych, lub w odległości 5 metrów jeżeli BSP posiada uruchomiony tryb niskiej prędkości, który będzie wymagany od BSP produkowanych w przyszłości.
• A3 (cięższe drony od 4 do 25 kg) będą mogły być użytkowane jedynie w odległości minimum 150 m od ludzi i zabudowań.

Źródło: https://www.ulc.gov.pl/pl/drony/informacje-ogolne

Rejestracja Pilotów Dronów

W kategorii otwartej piloci dronów rejestrują się:

- jeżeli masa ich drona wynosi 250 g lub więcej, lub w przypadku drona, który podczas uderzenia może przekazać człowiekowi energię kinetyczną o wartości powyżej 80 dżuli,

- w przypadku, gdy ich dron wyposażony jest w czujnik zdolny do zbierania danych osobowych, nie dotyczy to BSP, które zgodnie z dyrektywą 2009/48/WE są zabawkami.

Co istotne po dokonaniu rejestracji należy umieścić swój numer rejestracyjny na każdym dronie, do którego wymagana jest rejestracja.

Szkolenie pilotów dronów dla kategorii „otwartej”

Tak jak już wcześniej wspomnieliśmy, każdy kto będzie chciał latać dronem o masie powyżej 250 g będzie musiał przejść szkolenie online oraz zaliczyć test online potwierdzający zdobycie wymaganej wiedzy. Co ważne,są one bezpłatne i dostępne na stronie ULC. Egzamin online składa się z 40 pytań wielokrotnego wyboru, a warunkiem zaliczenia testu jest uzyskanie 75% poprawnych odpowiedzi.

Wymagane kompetencje dla kategorii „otwartej”:

• A1 i A3 – szkolenie i test online;
• A2 – szkolenie i test online, ukończenie szkolenia praktycznego w trybie samokształcenia, zaliczenie dodatkowego egzaminu teoretycznego prowadzonego przez uznany podmiot.

Dokumenty potwierdzające posiadaną wiedzę i umiejętności, a tym samym upoważniające do wykonywania określonych czynności lotniczych przez pilotów bezzałogowych statków powietrznych zgodnie z przepisami UE:

• dowód zaliczenia szkolenia i egzaminów online w przypadku wykonywania operacji w podkategorii A1 i A3 kategorii „otwartej” uzyskiwane po zaliczeniu szkolenia i egzaminu online;
   
• certyfikat kompetencji pilota bezzałogowego statku w przypadku wykonywania operacji w podkategorii A2 kategorii „otwartej” uzyskiwane po zaliczeniu egzaminu online, dodatkowego egzaminu teoretycznego oraz odbyciu szkolenia praktycznego w postaci samokształcenia.

Minimalny wiek pilota BSP w kategorii „otwartej” wynosi 16 lat, niemniej wymóg ten nie obowiązuje w stosunku do pilotów dronów:

• w przypadku, gdy wykonują operację w podkategorii A1 z użyciem drona klasy C0, który jest zabawką w rozumieniu dyrektywy 2009/48/WE;
• w przypadku dronów skonstruowanych do użytku prywatnego o maksymalnej masie startowej mniejszej niż 250 g;
• w przypadku gdy wykonują oni operację pod bezpośrednim nadzorem pilota BSP posiadającego odpowiednie kompetencje i ukończyli 16 lat.

Źródło: https://www.ulc.gov.pl/pl/drony/kategoria-otwarta-informacje

Podstawy prawne:

Rozporządzenie Delegowane Komisji (UE) 2019/945 z dnia 12 marca 2019 r. w sprawie bezzałogowych systemów powietrznych oraz operatorów bezzałogowych systemów powietrznych z państw trzecich.

Rozporządzenie Wykonawcze Komisji (UE) 2019/947 z dnia 24 maja 2019 r. w sprawie przepisów i procedur dotyczących eksploatacji bezzałogowych statków powietrznych.

Kategoria szczególna

Kategoria szczególna została wyróżniona dla operacji o średnim ryzyku. Loty w tej kategorii będą oparte o ocenę ryzyka zarówno ze strony operatora, jak i nadzoru lotniczego. Wykonanie operacji będzie wymagało weryfikacji oraz w niektórych przypadkach zgody Urzędu Lotnictwa Cywilnego. Aby latać dronem w kategorii ,,szczególnej’’ wymagana jest rejestracja wszystkich operatorów systemów bezzałogowych statków powietrznych bez względu na masę wykorzystywanego drona.

Loty w kategorii szczególnej będą mogły odbywać się na podstawie:

1) Oświadczenia o lotach według opublikowanego (przez EASA lub ULC) scenariusza standardowego.

Oświadczenie o operacji zgodnej ze scenariuszem standardowym należy złożyć w przypadku, kiedy parametry wykonywanych operacji wychodzą poza kategorię „otwartą”. Na podstawie przepisów europejskich scenariusze standardowe opublikowane przez EASA zaczną obowiązywać od 2 grudnia 2021 roku.

Scenariusze standardowe będą określać bardzo szczegółowo zasady wykonywanych lotów, wymagane parametry i wyposażenie BSP, jak również stopień wymaganego wyszkolenia personelu lotniczego. Operacje wykraczające poza dostępne scenariusze będą mogły być wykonane na podstawie jednorazowej zgody z ULC, lub posiadanego certyfikatu LUC, który przeznaczony ma być dla podmiotów i świadczyć będzie o ich właściwym przygotowaniu do konkretnych operacji BSP.

2) Zgody wydanej przez Prezesa Urzędu Lotnictwa Cywilnego

Wniosek o zezwolenie na operację stosowany w przypadku, jeśli operacja nie jest objęta scenariuszem standardowym i nie należy do kategorii „otwartej”. Przed złożeniem niniejszego wniosku operator jest zobowiązany do przeprowadzenia oceny ryzyka.

W tej kwestii przewidziano dwa alternatywne podejścia:

• Ocena ryzyka planowanej operacji: przeprowadzenie oceny ryzyka planowanej operacji zgodnie z metodologią SORA (AMC1 do art. Rozporządzenia 2019/947/UE) oraz przedłożenie oceny ryzyka i wszystkich środków ograniczających ryzyko oraz przestrzeganie celów bezpieczeństwa operacyjnego do Urzędu Lotnictwa Cywilnego.
   
• Predefiniowana ocena ryzyka (PDRA): jest to uproszczona forma przeprowadzenia ryzyka dla operatorów. Jeżeli planowana operacja okaże się objęta jednym z opublikowanych PDRA, zamiast przeprowadzać pełną ocenę ryzyka, można postępować z instrukcjami zawartymi w PDRA i odpowiednio przygotować dokumentację do wniosku, który zostanie złożony do Urzędu Lotnictwa Cywilnego.

Dotychczas opublikowane PDRA znajduje się w GM do artykułu 11 rozporządzenia 2019/947/UE

W zezwoleniu wydanym przez Urząd Lotnictwa Cywilnego zostaną określone warunki wykonania operacji.

3) Uzyskanego certyfikatu LUC będącego Certyfikatem Operatora Lekkiego Bezzałogowego Systemu Powietrznego.

Certyfikat LUC zostaje wydany na wniosek osoby prawnej (przedsiębiorcy). Wniosek należy złożyć w celu oceny przez Urząd Lotnictwa Cywilnego prowadzonej organizacji i wykazania, że operator jest w stanie samodzielnie ocenić ryzyko operacji. Wytyczne jakie muszą zostać spełnione przez operatora określono w części C rozporządzenia 2019/947/UE. Jeżeli wymagania zostaną spełnione, ULC wyda certyfikat LUC oraz przyzna uprawnienia odpowiadające poziomowi doświadczenia operatora.

Uprawnienia mogą obejmować operacje bez uprzedniego zgłaszania oraz w odpowiednich przypadkach zgody Urzędu Lotnictwa Cywilnego:

• prowadzenie operacji objętych scenariuszami standardowymi;
• samodzielne udzielanie zgody na operacje, które są oparte na PDRA;
• wykonanie operacji opartej na jednej lub kilku modyfikacjach STS (wariantach), która nie pociąga za sobą zmian w ConOps, stosowanych kategoriach BSP lub kompetencjach pilotów
• wykonanie operacji, która nie odpowiada PDRA, ale wchodzi w zakres działalności już wykonywanej przez operatora.

Operator może realizować operacje bez uzyskania zgody ULC, natomiast jest zobowiązany do przechowywania dokumentacji samodzielnie zatwierdzonych operacji m.in. w celu weryfikacji podczas kontroli przez ULC.

Kategoria certyfikowana

Kategoria certyfikowana została utworzona w celu prawidłowego określenia projektowania, produkcji i utrzymania zdatności do lotu bezzałogowych statków powietrznych ( o masie startowej powyżej 25 kg). Obecnie trwają prace nad opracowywaniem odpowiednich regulacji.

Możliwość latania dronem bez rejestracji oraz bez konieczności zdawania egzaminu

Zgodnie z nowymi przepisami wprowadzonymi od nowego roku będzie możliwość latania dronami w każdym miejscu (oprócz specjalnych stref geograficznych) bez konieczności rejestracji i zdawania egzaminu. Taki lot będzie możliwy tylko i wyłącznie w kategorii otwartej dla dronów poniżej 250 gramów. Co istotne dronem o takiej masie będzie można polecieć maksymalnie do 120 m wysokości w odległości pozwalającej na kontakt wzrokowy z modelem. Przepisy te dotyczą lotów VLOS, czyli przy utrzymaniu stałego kontaktu wzrokowego z dronem.

Warto wiedzieć, że jeżeli pilotowany przez nas dron jest wyposażony w czujnik zbierający dane, wówczas zgodnie z przepisami trzeba zarejestrować pilota, nawet jeśli dron waży mniej 250 gramów.

W planach jest również wprowadzenie takich rozwiązań, by modele dronów produkowane po 31.12.2020 roku miały możliwość wysyłania danych identyfikacyjnych zawierających wszystkie dane o jego pilocie/operatorze. Tak, więc w każdym momencie służby (w tym policja), będą mogły nas skontrolować, czy latamy zgodnie z przepisami.

Wszystkie inne obowiązujące dotąd obostrzenia, tj. zakazy lotów w pobliżu (bez odpowiedniego zezwolenia):

lotnisk, szpitali, banków, służb ratowniczych, instytucji o strategicznym znaczeniu dla państwa ( elektrownie, urzędy), parków narodowych i krajobrazowych, baz wojskowych, specjalnych stref lotniczych

Pozostają nadal takie same.

Nie będziemy mogli także przekraczać maksymalnej wysokości lotu, ustalonej na 120 m od najniższego punktu na ziemi.

Warto podkreślić jeszcze, że nowe przepisy zwalniają z wymogu badań lekarskich,

Czy można latać dronem w mieście?

Owszem, można. Trzeba jednak spełnić szereg wymagań, by taki lot był w pełni legalny. Według nowych regulacji latanie w mieście reguluje kategoria OPEN (otwarta), która nie wymaga uzyskania zgody ani zezwolenia, zakłada jednak, że można:

• latać dronem o masie do 25 kg,
• latać do wysokości 120 m i tylko w zasięgu wzroku,
• stwarzać bardzo niskie ryzyko dla osób trzecich.

Latając w mieście trzeba również przestrzegać ograniczeń w przestrzeni powietrznej i zrezygnować z latania w bezpośrednim sąsiedztwie lotnisk lub baz wojskowych. Ograniczenia poszczególnych stref znajdują się na stronie Polskiej Agencji Żeglugi Powietrznej oraz w aplikacji DroneRadar. Pamiętajmy również, że latanie dronem regulują również kategorie: SPECIFIC (szczególna) oraz CERTIFIED (certyfikowana) - obie wspomniane wcześniej w tekście.

Jak latać dronem komercyjnie?

Według najnowszych regulacji brak rozróżnienia na loty rekreacyjne, sportowe oraz komercyjne (co zrozumiałe, gdyż duża większość tych urządzeń potrafi dziś nagrywać filmy). Latając zatem zarobkowo, musimy stosować się do przytoczonych wcześniej przepisów.

Jaką odpowiedzialność ma operator drona?

Odpowiedzialność operatora została określona w Załączniku nr 6 (dla modeli latających) oraz Załączniku nr 6a (dla bezzałogowych statków powietrznych) do Rozporządzenia ministra transportu, budownictwa i gospodarki morskiej z dnia 26 marca 2013 roku. W myśl rozporządzenia operator drona zobowiązany jest do:

1. Zachowania szczególnej ostrożności oraz unikania działania bądź zaniechania, które może:
   • spowodować zagrożenie bezpieczeństwa - w tym bezpieczeństwa ruchu lotniczego,
   • ograniczać i utrudniać ruch lotniczy,
   • zakłócać spokój bądź porządek publiczny oraz narażać na szkodę osoby trzecie,
2. Sterowania dronem w sposób umożliwiający uniknięcie kolizji z innymi statkami powietrznymi,
3. Zagwarantowania, że dron, którym steruje operator zapewnia pierwszeństwo załogowym statkom powietrznym,
4. Brania odpowiedzialności za decyzję o podjęciu lotu oraz jego poprawnym przebiegu,
5. Używania BSP/modelu latającego oraz aparatury sterującej zgodnie z zaleceniami i ograniczeniami określonymi przez producenta urządzenia,
6. Dbałości o sprawność techniczną drona przed podjęciem lotu,
7. Wykonania lotu wyłącznie urządzeniem sprawnym technicznie.

Gdzie można latać poza zasięgiem wzroku operatora (BVLOS)?

Po pierwsze, należy w takiej sytuacji zainteresować się świadectwem kwalifikacji UAVO - dokumentem sygnowanym przez Urząd Lotnictwa Cywilnego, który potwierdza. Loty BVLOS są możliwe wyłącznie w wydzielonych strefach lub strefach MATZ udostępnianych przez wojsko po wcześniejszym uzgodnieniu szczegółów.

Jak latać lekkim dronem?

Co z popularnym DJI Mini 2?

Dronem tego typu (jak DJI Mini2) można latać po zarejestrowaniu się w systemie drony.ulc.gov.pl i wygenerowaniu numeru operatora oraz umieszczeniu go na danym dronie. Nie trzeba w tym przypadku odbywać szkolenia i podchodzić do egzaminu.

Jak latać dronem poniżej 250 g bez licencji i rejestracji?

Warunek jest jeden - dron nie może być wyposażony w kamerę. Jeśli jej nie ma i jest zabawką, można nim latać bez rejestracji. Reguluje to rozporządzenie UE 2019/947 oraz 2019/945.

Podsumowanie dronowego prawa

Nie ulega wątpliwości, że popularność dronów musiała doprowadzić do ich prawnego uregulowania w stopniu znaczącym. Czy jednak mamy dziś stan, który utrzyma się na dłużej, ujednolicając przepisy? Jest to wysoce wątpliwe, gdyż rozwój technologiczny udowadnia na każdym kroku, że regulacje prawne potrafią szybko stać się anachroniczne. Niemniej, na chwilę obecną prawny chaos został w wyraźny sposób uporządkowany, co powinno nastrajać obecnych i przyszłych operatorów dronów względnie optymistycznie.

Do regulacji prawnych należy podejść również na jeden z dwóch sposobów, determinowanych przez nasz status posiadania. Jeśli dronami już latamy, to podjęcie określonych kroków prawnych jest dla nas obligatoryjne. Jeśli zaś dopiero rozglądamy się za pierwszym dronem to w pierwszej kolejności zapoznajmy się z regulacjami, określmy trafnie własne oczekiwania i cel użytkowania drona, a następnie przejdźmy do podejmowania (trafnych) decyzji zakupowych.

autorzy publikacji:
Marcin Staniszewski, Anna-Maria Sobczak
Kancelaria Prawna RPMS Staniszewski & Wspólnicy

Warto zobaczyć rónież:

• Jakiego drona wybrać? TOP 10
• Jest ewolucja, są zmiany, ale… Sprawdź naszą recenzję Dji Mavic Air 2
• Mały, leciutki dron z kamerą 4K? DJI Mini 2 i rok 2021 pokazują, że to ma sens!