Nowa generacja procesorów Intela wprowadza sporo nowości, ale producent nie powie Wam jednej ważnej rzeczy – modele, które teoretycznie nie są przeznaczone do podkręcania… jednak można podkręcić. Przygotowaliśmy poradnik, w którym pokazaliśmy jak to zrobić i ile można zyskać.
Wracamy do tematu procesorów Intel Core 12. generacji (Alder Lake), które bez wątpienia zaliczają się do jednych najbardziej udanych konstrukcji, jakie pojawiły się w ostatnich latach. Z czystym sumieniem można mówić o udanej odpowiedzi na konkurencyjne modele AMD lub nawet przejęciu dominacji na rynku CPU.
Recepta na sukces okazała się wyjątkowo prosta… a jednocześnie skomplikowana. Po latach stagnacji doczekaliśmy się całkowicie nowej architektury, która przełożyła się na poprawę wydajności i efektywności energetycznej, a do tego zaoferowała sporo nowych funkcji. Progres okazał się naprawdę spory, dzięki czemu sprzęt spotkał się pozytywnym odbiorem testerów, jak i samych użytkowników.
Okazuje się, że nowa generacja procesorów ma jeszcze jeden atut związany z podkręcaniem. Ale po kolei...
Podkręcanie procesorów Intel Core 12. generacji Alder Lake-S
- Podkręcanie procesorów z odblokowanym mnożnikiem
- Podkręcanie procesorów z zablokowanym mnożnikiem
- Płyty główne do podkręcania procesorów z zablokowanym mnożnikiem
- Jak podkręcić procesor z zablokowanym mnożnikiem?
- Testy procesora Core i5-12400F po podkręceniu
- Podkręcanie zablokowanych procesorów - czy jest sens?
Jeśli jeszcze nie mieliście okazji, koniecznie zajrzyjcie do naszych testów najnowszych procesorów Intela:
Procesory Intel Alder Lake do podkręcania
W ofercie producenta znajdziemy całą gamę procesorów 12. generacji. Wśród nich także modele z odblokowanym mnożnikiem, które można dodatkowo podkręcić (zostały one oznaczone dopiskiem K – np. Core i9- 12900K czy Core i5-12600K).
Procesory Intel Core i9-12900K i Core i5-12600K - to modele z odblokowanym mnożnikiem, które można normalnie podkręcać
Podkręcanie takich procesorów właściwie przebiega w taki sam sposób, jak w przypadku modeli z poprzednich generacji. Jednostki pozwalają na zmianę mnożnika (ale tylko przy zastosowaniu odpowiedniej płyty głównej - z chipsetem Z690), co ma przełożenie na zmianę taktowania i oczywiście wydajności.
Podkręcanie procesora przez zmianę mnożnika
[mnożnik] * [taktowanie BCLK] = [taktowanie procesora]
Przykładowo – zmieniając mnożnik procesora z 40x do 45x uzyskamy wzrost taktowania z 4000 do 4500 MHz:
Taktowanie standardowe:
40x * 100 MHz = 4000 MHz
Taktowanie po podkręceniu:
45x * 100 MHz = 4500 MHz
Pamięć RAM i pamięć cache mają osobne mnożniki, więc podkręcenie procesora nie wpływa na ich taktowanie:
Taktowanie standardowe:
Pamięć RAM: 48x * 100 MHz = 4800 MHz
Pamięć Cache: 36x * 100 MHz = 3600 MHz
Taktowanie po podkręceniu:
Pamięć RAM: 48x * 100 MHz = 4800 MHz
Pamięć Cache: 36x * 100 MHz = 3600 MHz
Zablokowane procesory też można podkręcić
Zwykłe modele (bez dopisku K) mają zablokowany mnożnik, zatem w ich przypadku jedyną możliwością podkręcania jest zmiana taktowania magistrali BCLK (czyli tzw. magistrali bazowej). Przynajmniej w teorii.
Intel Core i5-12400F - przykład procesora z zablokowanym mnożnikiem
Dotychczas sposób ten nie był zbyt efektywny, bo procesory korzystały z wbudowanego generatora zegara, który pozwalał na zmianę częstotliwości ze 100 MHz maksymalnie do 103 MHz (a więc mogliśmy liczyć maksymalnie na 3% wzrostu wydajności). Intel zablokował dalsze podbijanie taktowania, więc po przekroczeniu granicy 103 MHz komputer odmawiał posłuszeństwa (konieczne było przywrócenie domyślnych ustawień BIOS).
Procesory Alder Lake mogą korzystać z zewnętrznego generatora magistrali bazowej (BCLK)
Sytuacja zmieniła się w przypadku najnowszych modeli Core 12. generacji (Alder Lake), gdzie architektura zezwala na zastosowanie zewnętrznego generatora BCLK – układ omija ograniczenie wbudowanego generatora, dzięki czemu możliwe jest ustawienie magistrali bazowej powyżej 103 MHz. Taki sposób otwiera furtkę do efektywnego podkręcania procesorów z zablokowanym mnożnikiem.
Podkręcanie procesora przez zmianę taktowania BCLK
[mnożnik] * [taktowanie BCLK] = [taktowanie procesora]
Przykładowo – zmieniając taktowanie magistrali bazowej ze 100 do 125 MHz uzyskamy wzrost taktowania z 4000 do 5000 MHz:
Taktowanie standardowe:
40x * 100 MHz = 4000 MHz
Taktowanie po podkręceniu:
40x * 125 MHz = 5000 MHz
Warto jednak zaznaczyć, że taktowanie BCLK wpływa też na taktowanie pamięci RAM i pamięci cache w procesorze:
Taktowanie standardowe:
Pamięć RAM: 48x * 100 MHz = 4800 MHz
Pamięć Cache: 36x * 100 MHz = 3600 MHz
Taktowanie po podkręceniu:
Pamięć RAM: 48x * 125 MHz = 6000 MHz
Pamięć Cache: 36x * 125 MHz = 4500 MHz
Płyty główne do podkręcania zablokowanych procesorów Intel
Niektórzy producenci płyt głównych wykorzystali nowe możliwości platformy i zaczęli montować w swoich modelach zewnętrzne generatory BCLK (taki jak na zdjęciu poniżej).
Większość płyt głównych z zewnętrznym generatorem BCLK to topowe konstrukcje z chipsetem Z690 przeznaczone dla overclockerów. Można tutaj jednak znaleźć kilka tańszych modeli z chipsetem B660 (póki co tylko w ofercie firmy ASUS).
Według dotychczasowych informacji zewnętrzny generator BCLK znajdziemy w następujących płytach głównych (w przypadku niektórych modeli konieczne jest wykorzystanie nieoficjalnego BIOS-u):
- ASRock Z690 Aqua OC
- ASUS ROG Strix B660-F Gaming WIFI
- ASUS ROG Strix B660-G Gaming WIFI
- ASUS ROG Maximus Z690 Apex
- ASUS ROG Maximus Z690 Extreme
- ASUS ROG Maximus Z690 Extreme Glacial
- ASUS ROG Maximus Z690 Formula
- ASUS ROG Maximus Z690 Hero
- Gigabyte Z690 Aorus Tachyon
- Gigabyte Z690 Aorus Xtreme
- Gigabyte Z690 Aorus Xtreme WaterForce
- MSI MEG Z690 Godlike
- MSI MEG Z690 Ace
- MSI MEG Z690 Unify
- MSI MEG Z690 Unify-X
- MSI MEG Z690I Unify
Warto zauważyć, że do montażu zewnętrznego generatora BCLK konstrukcyjnie przystosowane jest więcej płyt (tyle tylko, że stosowny układ nie został umieszczony na laminacie). Można zatem podejrzewać, ze w późniejszym terminie producenci przygotują kolejne, tańsze modele, które będą pozwalać na podkręcanie procesorów przez zmianę taktowania magistrali bazowej.
Jak podkręcić zablokowany procesor – poradnik
Przy okazji przygotowaliśmy poradnik, w którym krok po kroku wyjaśniliśmy procedurę podkręcania zablokowanego procesora Intel Alder Lake za pomocą magistrali BCLK.
ASUS ROG Strix B660-F Gaming WIFI to jedna z najtańszych płyt głównych pozwalających na podkręcanie zablokowanych procesorów (jej cena to około 1200 złotych)
Za przykład posłużył nam zestaw z procesorem Intel Core i5-12400F, chłodzeniem SilentiumPC Fortis 5 ARGB i płytą główną ASUS ROG Strix B660-F Gaming WIFI, ale w przypadku innych konfiguracji metoda jest właściwie ta sama (u innych producentów poszczególne opcje w UEFI mogą mieć trochę inne nazwy).
Zaczynamy od wejścia do UEFI płyty głównej i przejścia do trybu zaawansowanego – wszystkie potrzebne opcje znajdziemy w zakładce Ai Tweaker (z opcjami do podkręcania).
Przestawiamy opcję Ai Overclock Tuner na Manual*, dzięki czemu uzyskamy dostęp do opcji zmiany taktowania BCLK. Polecamy zacząć od 110 – 115 MHz, a następnie, po sprawdzeniu stabilności działania komputera, zwiększać ją w krokach co 1 – 5 MHz.
* Wybór profilu XMP najczęściej powoduje problemy z podkręcaniem, więc nie polecamy go ustawiać.
Warto pamiętać, że częstotliwość magistrali BCLK ma wpływ na taktowanie pamięci RAM, więc konieczne jest jeszcze odpowiednie jego wyregulowanie za pomocą opcji DRAM Frequency. Najlepiej wybrać dzielnik w okolicach domyślnej częstotliwości dla danych modułów (może się ono różnić o kilka – kilkadziesiąt MHz, co nie powinno mieć dużego wpływu na wydajność i stabilność komputera).
Oprócz tego konieczne jest jeszcze ustawienie odpowiednich opóźnień (timingów). W tym celu przechodzimy do zakładki DRAM Timing Control i wpisujemy wartości zgodne ze specyfikacją danych modułów (powinno wystarczyć ustawienie pierwszorzędnych timingów – Primary Timings).
Początkowo polecamy ustawić domyślne wartości, które zagwarantują stabilną pracę podsystemu pamięci. Po podkręceniu procesora można jednak zdecydować się na podkręcenie także pamięci RAM (zwiększenie taktowania i/lub zmniejszenie opóźnień).
Następnie przechodzimy do zmiany mnożnika procesora - w modelach Celeron, Pentium, Core i3 i słabszych Core i5 będzie to tylko Performance Core Ratio (odpowiedzialny za zmianę mnożnika rdzeni P-Core), natomiast w Core i9, Core i7 i wydajniejszych Core i5 będzie dostępny też Efficient Core Ratio (odpowiedzialny za zmianę mnożnika rdzeni E-Core). Wybieramy funkcję Sync All Cores i ustawiamy maksymalną dostępną wartość w opcji ALL-Core Ratio Limit.
Taktowanie magistrali BCLK ma wpływ także na taktowanie pamięci cache, więc ją też dla bezpieczeństwa warto wyregulować do domyślnego poziomu (później oczywiście można ją podkręcić).
W tym celu przechodzimy do opcji Max. CPU Cache Ratio i ustawiamy mnożnik, który po przemnożeniu przez BCLK da taktowanie zbliżone do domyślnej wartości 3600 MHz (u nas było to 29x – 3625 MHz).
Na koniec pozostało jeszcze ustabilizować działanie podkręconego procesora przez zwiększenie napięcia zasilającego (pamiętajcie, że wyższe napięcie oznacza też wzrost generowanego ciepła i wyższy pobór mocy).
Przechodzimy do funkcji CPU Core/Cache Voltage i wybieramy opcję Manual Mode. Następnie w polu CPU Core Voltage Override ustawiamy napięcie - na początku polecamy zacząć od 1,25 V (jeśli macie lepsze chłodzenie można je zwiększyć do 1,30 – 1,35 V).
Przy stabilizacji działania procesora pomocne może być też dostrojenie regulacji napięć. W tym celu przechodzimy do zakładki DIGI+ VRM z funkcją regulacji LLC (Load Line Calibration) i opcji CPU Load-line Calibration wybieramy nieco wyższy poziom np. Level 3 lub Level 4 (przykładowo firma ASUS do podkręcania rekomenduje właśnie Level 4).
Zapisujemy zmienione ustawienia, przechodzimy do Windowsa i testujemy stabilność działania komputera (np. w aplikacji Prime95 lub OCCT). Jeśli po kilkudziesięciu minutach wszystko działa jak należy i temperatury nie przekraczają 100*C , można spróbować mocniej zwiększyć taktowanie BCLK we wspomnianych krokach co 1 - 5 MHz (dostosowując też taktowanie RAM/Cache). Cała sztuka podkręcania polega na takim dobraniu taktowania i napięć, aby system był stabilny, temperatury nie przekraczały bezpiecznej wartości i procesor oferował wymierny wzrost wydajności.
Podkręcanie zablokowanego procesora – testy
Wynik podkręcania będzie zależeć od wykorzystanej konfiguracji - głównie procesora i jego potencjału na przetaktowanie, ale też zastosowanego chłodzenia. Największy przyrost wydajności powinniśmy uzyskać na słabszych układach z danego segmentu, które domyślnie pracują z niższymi zegarami (analogicznie najmniejszy powinien być przy najmocniejszych modelach, które już w standardzie pracują z wysokimi zegarami).
Płyta główna po podkręceniu automatycznie zdjęła limity mocy nałożone na procesor
W naszym przypadku procesor Intel Core i5-12400F udało się przyspieszyć na wszystkich rdzeniach z 4000 MHz (40x 100 MHz) do 5000 MHz (40x 125 MHz) przy napięciu zasilającym podniesionym do 1,28 V. Limitem okazało się chłodzenie - posłużyliśmy się tutaj niedrogim coolerem SilentiumPC Fortis 5 ARGB, na którym procesor przy mocnym obciążeniu osiągał już około 90 – 95 stopni Celsjusza.
Na jaki wzrost wydajności można liczyć? Testy wydajności przeprowadziliśmy na następującej platformie testowej:
- Procesor: Intel Core i5-12400F
- Chłodzenie procesora: SilentiumPC Fortis 5 ARGB
- Płyta główna: ASUS ROG Strix B660-F Gaming WIFI
- Pamięć RAM: Corsair Dominator Platinum RGB DDR5 2x 16 GB 5200 MHz CL38
- Karta graficzna: Nvidia GeForce RTX 3080 Founders Edition
- Dysk SSD: Corsair MP600 1 TB
- Zasilacz: be quiet! Pure Power 11 FM 850W
Poniżej znajdziecie kilka testów, które przedstawiają poglądowe zmiany po podkręceniu procesora.
Cinebench R23 – renderowanie za pomocą wszystkich rdzeni
[punkty] więcej = lepiej
Intel Core i5-12600K (10C/16T) | 17527 |
Intel Core i5-12400F @ 5GHz (6C/12T) | 15111 |
AMD Ryzen 7 3700X (8C/16T) | 12614 |
Intel Core i5-12400F (6C/12T) | 12127 |
Intel Core i5-11600K (6C/12T) | 11206 |
AMD Ryzen 5 5600X (6C/12T) | 11159 |
AMD Ryzen 5 5600G (6C/12T) | 11140 |
Cinebench R23 – renderowanie za pomocą jednego rdzenia
[punkty] więcej = lepiej
Intel Core i5-12400F @ 5GHz (6C/12T) | 1946 |
Intel Core i5-12600K (10C/16T) | 1915 |
Intel Core i5-12400F (6C/12T) | 1712 |
Intel Core i5-11600K (6C/12T) | 1560 |
AMD Ryzen 5 5600X (6C/12T) | 1529 |
AMD Ryzen 5 5600G (6C/12T) | 1438 |
AMD Ryzen 7 3700X (8C/16T) | 1306 |
Blender Classroom
[sekundy] mniej = lepiej
Intel Core i5-12600K (10C/16T) | 400 |
Intel Core i5-12400F @ 5GHz (6C/12T) | 455 |
AMD Ryzen 7 3700X (8C/16T) | 499 |
AMD Ryzen 5 5600X (6C/12T) | 582 |
Intel Core i5-12400F (6C/12T) | 588 |
Intel Core i5-11600K (6C/12T) | 598 |
AMD Ryzen 5 5600G (6C/12T) | 608 |
Zwiększenie taktowania ma przełożenie na spory wzrost wydajności - przy zastosowaniach wielowątkowych odnotowaliśmy poprawę osiągów o jakieś 23-24%, a w jednowątkowym o jakieś 24%. Podkręcony Core i5-12400F zaczął się zbliżać do wyraźnie droższego Core i5-12600K.
3DMark Time Spy (wynik ogólny)
[punkty] więcej = lepiej
Intel Core i5-12600K (10C/16T) | 16910 |
Intel Core i5-12400F @ 5GHz (6C/12T) | 16377 |
AMD Ryzen 7 3700X (8C/16T) | 15702 |
Intel Core i5-12400F (6C/12T) | 15673 |
Intel Core i5-11600K (6C/12T) | 15278 |
AMD Ryzen 5 5600X (6C/12T) | 15016 |
AMD Ryzen 5 5600G (6C/12T) | 14939 |
3DMark Time Spy CPU
[punkty] więcej = lepiej
Intel Core i5-12600K (10C/16T) | 13684 |
Intel Core i5-12400F @ 5GHz (6C/12T) | 11508 |
AMD Ryzen 7 3700X (8C/16T) | 9923 |
Intel Core i5-12400F (6C/12T) | 9762 |
Intel Core i5-11600K (6C/12T) | 9206 |
AMD Ryzen 5 5600X (6C/12T) | 8319 |
AMD Ryzen 5 5600G (6C/12T) | 7983 |
Duży wzrost wydajności jest widoczny także w benchmarku 3DMark Time Spy - co prawda ogólny wynik wzrósł tylko o 4% (duże znaczenie odgrywa tutaj wydajność karty graficznej, która nie uległa zmianie), ale składowa procesora skoczyła aż o 18%.
Counter-Strike: Global Offensive (1080p, Średnie, DirectX 9)
[fps] więcej = lepiej
AMD Ryzen 5 5600X (6C/12T) | 682 184 |
Intel Core i5-12600K (10C/16T) | 640 171 |
Intel Core i5-12400F @ 5GHz (6C/12T) | 611 171 |
Intel Core i5-11600K (6C/12T) | 545 163 |
AMD Ryzen 7 3700X (8C/16T) | 528 154 |
Intel Core i5-12400F (6C/12T) | 520 147 |
AMD Ryzen 5 5600G (6C/12T) | 495 134 |
Legenda: | / średnie klatki na sekundę / 1% minimalmych klatek na sekundę |
Wolfenstein: Youngblood - Benchmark (1080p, Uber, RT, DLSS Jakość, Vulkan)
[fps] więcej = lepiej
AMD Ryzen 5 5600X (6C/12T) | 267 194 |
Intel Core i5-12400F @ 5GHz (6C/12T) | 258 191 |
Intel Core i5-12600K (10C/16T) | 248 180 |
Intel Core i5-11600K (6C/12T) | 240 181 |
Intel Core i5-12400F (6C/12T) | 226 170 |
AMD Ryzen 5 5600G (6C/12T) | 205 151 |
AMD Ryzen 7 3700X (8C/16T) | 198 162 |
Legenda: | / średnie klatki na sekundę / 1% minimalmych klatek na sekundę |
Watch Dogs: Legion - Benchmark (1080p, Ultra, DirectX 12)
[fps] więcej = lepiej
Intel Core i5-12600K (10C/16T) | 85 68 |
Intel Core i5-12400F @ 5GHz (6C/12T) | 85 67 |
Intel Core i5-12400F (6C/12T) | 79 61 |
AMD Ryzen 5 5600X (6C/12T) | 72 58 |
Intel Core i5-11600K (6C/12T) | 72 57 |
AMD Ryzen 5 5600G (6C/12T) | 64 52 |
Legenda: | / średnie klatki na sekundę / 1% minimalmych klatek na sekundę |
Spory wzrost wydajności jest odczuwalny także w grach - Core i5-12400F przy 5 GHz potrafi tutaj dogonić lub nawet przegonić droższego Core i5-12600K.
Pobór mocy: Intel Core i5-12400F vs Core i5-12400F OC
[W] mniej = lepiej
Spoczynek (Pulpit) | 85 49 |
Obciążenie procesora (Cinebench R23) | 215 137 |
Gra (3DMark Time Spy) | 439 419 |
Legenda: | Intel Core i5-12400F @ 5 GHz Intel Core i5-12400F |
Podkręcenie procesora ma też negatywne skutki. Warto bowiem zauważyć, że zwiększenie taktowania i napięcia zasilającego wiązało się też ze wzrostem zapotrzebowania na energię elektryczną (szczególnie przy mocnym obciążeniu procesora).
Rewolucja, która niekoniecznie spodoba się Intelowi
Podkręcanie zablokowanych procesorów to aspekt, który zwiększa atrakcyjność tańszych jednostek Intel Core 12. generacji. I jasne, wcześniej można było korzystać z podobnych trików (np. sławne ASRock SkyOC na platformie Skylake), ale było to niedoskonałe rozwiązanie obarczone wieloma bolączkami. Teraz sprawa wygląda całkowicie inaczej… przynajmniej w teorii.
Szczególnie ciekawie powinny tutaj wypadać najsłabsze modele z danego segmentu np. Core i5-12400F lub Core i3-12100F, które zaoferują najwyższy przyrost wydajności, a przy tym są dostępne w najniższej cenie. Oczywiście potencjał na przetaktowanie będzie się różnić w zależności od zastosowanej platformy, ale w sprzyjających warunkach, czyli w zastosowaniach dobrze skalujących się z liczbą rdzeni i taktowaniem, przyrost w okolicach 20-30% jest niemalże pewny (a to już naprawdę coś!). Spory wzrost wydajności będzie widoczny także w grach, które „lubią” wysokie taktowanie CPU.
W praktyce nie wygląda to tak pięknie, bo problemem może okazać się… koszt całej platformy. Funkcja zmiany taktowania magistrali BCLK póki co jest dostępna tylko w droższych płytach głównych Z690 i pojedynczych modelach B660. Niestety, wszystkie konstrukcje są przystosowane pod pamięci DDR5, które póki co są dostępne w zaporowych cenach i w praktyce mocno zmniejszają opłacalność takiego rozwiązania.
Wystarczy prosta kalkulacja - platforma z procesorem Core i5-12400F, płytą główną ASUS ROG Strix B660-F i tanim zestawem pamięci 2x 16 GB DDR5 to koszt około 3500 zł. W podobnej cenie dostaniemy na starcie wydajniejszy procesor Core i5-12600KF, porządną płytę B660 lub tańszy model Z690 (pozwalający podkręcić 12600KF) i porządny zestaw pamięci 2x 16 GB DDR4. Wybór raczej jest oczywisty.
Podkręcanie zablokowanych procesorów póki co nie jest tak opłacalne jakby mogło się wydawać. Wiemy jednak, że producenci pracują nad tańszymi płytami, które mogą zmienić postrzeganie tego zagadnienia.
Sytuacja jednak nie jest przesądzona. Niewykluczone, że producenci płyt zauważą potencjał w konstrukcjach z zewnętrznym generatorem BCLK i wydadzą tańsze modele pod pamięci DDR4… oczywiście o ile Intel nie pogrozi im palcem i nie zablokuje tajnego sposobu na podkręcanie „niepodkręcalnych” procesorów. Nie oszukujmy się, możliwość podkręcania zablokowanych modeli może kanibalizować ofertę producenta i ograniczać popularność drogich modeli do podkręcania. Taki obrót sprawy niekoniecznie może się spodobać "niebieskim ludkom".
Komentarze
30Ja tą super tajną metodą podkręcałem procki Core2 z 15 lat temu, wtedy było to FSB.
Stosowałem też metodę podciągania FSB którą znają chyba tylko najbardziej zakamuflowani iluminati (zwieranie określonych pinów w sockecie z użyciem druta) xD
Co najmniej od 2009 piszecie o podkręcaniu procesorów tą metodą (w poniższym linku procesor poszedł z 2.33 na 3.5):
https://www.benchmark.pl/testy_i_recenzje/ddr2-i-ddr3-wyciskanie-siodmych-potow-z-pamieci/strona/4459.html
i co generację procesorów klepiecie a to raz - że powstały BIOSy umożliwiające podkręcanie zablokowanych procesorów:
https://www.benchmark.pl/aktualnosci/asrock-sky-oc-podkrecanie-zablokowanych-procesorow-skylake-z170.html
a to znowu, że Intel z powrotem zblokował tę możliwość:
https://www.benchmark.pl/aktualnosci/intel-skylake-podkrecanie-zablokowanych-procesorow-zostanie.html
Teraz znowu "odkrywacie" na nowo - tajnym sposobem - podkręcanie, o którym pisaliście 13 lat temu.
To nie clickbait, to Alzheimer chyba.
Niestety Intel wszystko ogranicza.