• benchmark.pl
  • wideo
  • Co, jeżeli Wam powiemy, że 20 zł różnicy w cenie pamięci może dać średnio o 20% wyższą wydajność? To nie żart!
Co, jeżeli Wam powiemy, że 20 zł różnicy w cenie pamięci może dać średnio o 20% wyższą wydajność? To nie żart!
Pamięć RAM

Co, jeżeli Wam powiemy, że 20 zł różnicy w cenie pamięci może dać średnio o 20% wyższą wydajność? To nie żart!

przeczytasz w 5 min.

Próba zwiększania wydajności laptopa w grach zwykle kończy się zakupem nowego modelu. Okazuje się jednak, że nowsze modele potrafią skrywać w sobie spory potencjał, który można odblokować w bardzo prosty i niespecjalnie kosztowny sposób, a zysk czasem sięga 50%!

Mieliśmy ostatnio okazję testować bardzo szybkiego, możliwe, że najszybszego laptopa z tych faktycznie jeszcze mobilnych jednostek – Lenovo Legion 7 z RTX 3080 16 GB (TGP 165 W). Jego wyniki były wyśmienite, ale mimo zastosowania bardzo mocnego CPU, czyli 8-rdzeniowego Ryzen 7 5800H oraz pozornie szybkich pamięci DDR4 3200 MHz CL20, zdarzały się gry, w których zarówno CPU, jak i karta graficzna nie były w pełni obciążone – coś innego blokowało wydajność.

Nie trzeba być specjalnie spostrzegawczym, aby podejrzenie rzucić właśnie na RAM – ostatecznie w PC normą są moduły 3200 MHz, ale CL16, a w takiej klasy zestawach częściej spotyka się RAM 3600 CL16. Oczywiście kupując laptopa zwykle nie mamy wyboru (poza stacjami typu DTR), a zastosowane przez Lenovo moduły to w sumie pozornie najszybsza opcja z rynku OEM. Co zatem można zrobić? Otóż wymienić pamięć na taką samą, tylko że inną :)

RAM OEM w laptopie
Dobrze, że fabrycznie te kości są ukryte pod czarną maskownicą, bo tak to wręcz straszą tą OEM-ową zielenią :P

Jest bowiem jeden parametr, którego nie podają ani producenci laptopów, ani nawet sklepy internetowe i trzeba się go doszukiwać w specyfikacji producenta. Mowa o parametrze „rank” każdej z kości. Często jest (mylnie) tłumaczony nasz język jako ilość „stron”, po których występują kości na module. Biorąc pod uwagę, że moduły mogą być nie tylko single i dual-rank, ale również quad i octo-rank, to raczej trudno utożsamiać to ze stronami kości. Tym bardziej, że moduły z kośćmi po obu stronach nadal mogą być „single-rank”.

schemat budowy ram single i dual rank

W istocie termin ten odnosi się tylko do podziału zastosowanych kości na grupy, do których jednocześnie może mieć dostęp nasz kontroler. Pozwala to tworzyć bardziej pojemne moduły przy użyciu mniejszych kości. Kontroler, co prawda, ma dostęp do tylko jednego zestawu kości jednocześnie, ale drugi zestaw może się odświeżać w czasie, gdy odczytywane są dane z pierwszego – efektywnie przyspiesza to pracę (choć nie w każdym zastosowaniu).

Pamięć w laptopie często jest uznawana za drugorzędny czynnik przed zakupem - zwykle patrzymy tylko na pojemność, a to spory błąd...

Można to bezpośrednio porównać do zastosowania dwóch modułów RAM na ten sam kanał kontrolera pamięci, czyli zastosowanie dwóch kości dual-rank w trybie dwukanałowym jest równoważne z użyciem czterech kości single-rank w tym samym dwukanałowym trybie. Dla komputerów klasy PC będzie to marginalny wzrost wydajności (zwykle), ale w laptopach widzimy tu spory potencjał na poprawę. Kończymy zatem ten nieco pewnie nudny wywód i przechodzimy do testów.

Porównanie pamięci dual i single rank
Tak wygląda różnica w cenie pomiędzy modułami o tej samej szybkości i pojemności ale różniących się parametrem "Rank".

Nasz pacjent testowy i nowe kości do przeszczepu

Tak jak na wstępie wspomnieliśmy, do testów posłużył nam niesamowicie wydajny laptop Lenovo Legion 7 z procesorem AMD Ryzen 7 5800H, kartą NVIDIA GeForce RTX 3080 w najmocniejszej odsłonie, oraz z 16 GB pamięci RAM. Producent postawił na typowo OEMowe pamięci Samsunga (oznaczenie m471a1g44ab0-cwe), które widzicie na zdjęciach. Taktowanie 3200 MHz, opóźnienia raportowane przez CPU-Z to CL22 oraz oczywiście single-rank.

Lenovo Legion 7 w najmocniejszej konfiguracji

Chcieliśmy do testów zamówić identyczny zestaw, ale właśnie dual-rank. Niestety okazało się, że te nie występują z CL22. Padło zatem na dwa zestawy Kingstona Fury Impact – 2x16 GB 3200 MHz CL20 single i dual-rank. Tu oczywiście też okazało się, że dual-rank są „tymczasowo niedostępne”, więc wybraliśmy 2x32 GB (w grach różnica między 32 a 64 GB jest już całkowicie pomijalna, zakładając, że reszta parametrów jest identyczna). Zacznijmy od pomiarów między fabrycznymi pamięciami a bardziej pojemnym zestawem z niższym opóźnieniem.

Porównanie cen RAM dual i single rank

Pomiar wydajności po wymianie pamięci na 2x16 GB 3200 MHz CL20 [FPS]
Rozdzielczość 1920x1080 px, więcej = lepiej

Control
(Ultra, RT + DLSS Q)
51
42
45
36
CS:GO
(Najwyższe detale + MSAAx8)
skala wykresy 1:2
348
109
341
109
Cyberpunk 2077
(Ultra, RT + DLSS Q)
58
35
54
31
Doom Eternal
(Ultra + TAA )
209
92
200
76
Horizon Zero: Dawn
(Ultra + TAA )
106
78
101
73
Far Cry 6
(Ultra + RT)
69
37
67
36
Shadow of the Tomb Raider
(Ultra + RT + TAA)
86
72
84
70
Watch Dogs: Legion
(RT + DLSS Q)
55
43
50
39
Legenda  32 GB 3200 MHz CL20 - średni FPS
  32 GB 3200 MHz CL20 - 1% Low FPS
  16 GB 3200 MHz CL22 - średni FPS
  16 GB 3200 MHz CL22 - 1% Low FPS

Są gry, w których wydajność nawet odczuwalnie wzrosła (co ciekawe, głównie te korzystające z Ray Tracingu), jednak na razie nic spektakularnego i tu nie można wykluczyć drobnego wpływu dodatkowej pojemności RAM. Pora jednak wymienić RAM na moduły dual-rank.

Pomiar wydajności pomiędzy pamięcią single i dual-rank [FPS]
Rozdzielczość 1920x1080 px, więcej = lepiej

Control
(Ultra, RT + DLSS Q)
51
42
67
52
CS:GO
(Najwyższe detale + MSAAx8)
skala wykresy 1:2
348
109
348
109
Cyberpunk 2077
(Ultra, RT + DLSS Q)
58
35
65
42
Doom Eternal
(Ultra + TAA )
209
92
211
135
Horizon Zero: Dawn
(Ultra + TAA )
104
78
110
82
Far Cry 6
(Ultra + RT)
69
37
75
43
Shadow of the Tomb Raider
(Ultra + RT + TAA)
86
72
93
76
Watch Dogs: Legion
(RT + DLSS Q)
55
43
64
51
Legenda  32 GB single-rank - średni FPS
  32 GB single-rank - 1% Low FPS
  64 GB dual-rank - średni FPS
  64 GB dual-rank - 1% Low FPS

Jeżeli to nie jest ogromny przyrost za 20 zł różnicy w cenie pamięci, to nie wiemy, co innego można tak nazwać… Tam, gdzie różnica była już spora po użyciu niższych opóźnień, po wymianie pamięci na dual-rank została zwielokrotniona. Nawet gry, które wcześniej nic nie zyskały, teraz wykazały 5-10% zysku. Jedynie poczciwy Counter Strike pozostał niewzruszony :)

Przyrost średnio 19% względem fabrycznych pamięci (oraz o 10% względem identycznych pamięci ale single-rank) to nie jest coś, obok czego można przejść obojętnie!

Odnieśliśmy wrażenie, że gry korzystające z nowszych bibliotek DX12, a zwłaszcza gry z obsługą śledzenia promieni, są bardzo wrażliwe na wydajność RAM, której w laptopach notorycznie brakuje. To, co w przypadku PC dużo by nie zmieniło, w laptopie okazało się miejscami różnicą na poziomie wybrania 2x droższego modelu laptopa! Gry, które zyskały mało lub wcale w sumie i tak na braki w FPS nie narzekały, tak że niewielka to strata. A przypominamy, że rozchodzi się cały czas o dopłatę 20 zł przy wybieraniu nowych, większych modułów do swojego laptopa!

Pamięci zaraz przed zamianą

Nie wierzycie w tabelki? Przekonajcie się na nagraniach z testów!

Jak sprawdzić, jakie mam moduły?

Najszybszym sposobem na sprawdzenie, jaki układ kości posiadamy, jest odpalenie aplikacji CPU-Z i zajrzenie do zakładki SPD – tam jedna z rubryk podpisana jest właśnie jako „Ranks”. Jeżeli chcecie sprawdzić, czy kości, do zakupu których się przymierzacie, są dual-rank, to można przyjrzeć się oznaczeniom na modułach – często uda się dopatrzyć frazę w stylu 1Rx8 lub 1Rx16 – to moduły single-rank. Jeżeli doszukamy się oznaczenia 2Rx8 lub 2Rx16 to moduł jest dual-rank.

CPU-Z - sprawdzanie ranks pamięci

Tu istotna uwaga! Analogicznie można natrafić na 4Rx4 lub 4Rx8 - to moduły quad-rank, ale one będą już odczuwalnie wolniejsze od obu typów podstawowych, a do tego mogą nie zadziałać z większością laptopów.

Można też kierować się wspomnianą na wstępie ilością „stron”, po których występują kości w module – zwykle (choć nie zawsze) moduły dwustronnie zapełnione kośćmi będą dual-rank. W ostateczności pozostaje wertowanie specyfikacji na stronie producenta (a nawet tam nie zawsze jest to łatwe do odszukania). Ogólna zasada jest niestety taka, że moduły dual-rank to te o większej pojemności. Obawiamy się, że fizycznie nie występują zestawy 2x8 GB dual-rank, więc poza przyspieszeniem pracy nastawić się też należy na większy zapas samej pamięci, gdyż trzeba szukać zestawów 2x16 GB.

Co z procesorami Intela? Co z PC? Czy każdy laptop tyle zyska?

Obecnie mieliśmy okazję przetestować tylko konfigurację z procesorem AMD, jednak nowe (11. generacja) procesory Intela powinny podobnie się zachowywać. Trudno nam przewidzieć, jak zareagują laptopy ze starszymi jednostkami niebieskich, ale postaramy się to sprawdzić i artykuł ten zaktualizować. Podobnie też spróbujemy zbadać sprawę na PC, choć tam nie spodziewamy się znaczących przyrostów – zwłaszcza na DDR5.

Ostatecznie pozostaje kwestia samego laptopa i przyrostów – nasz model posiadał najmocniejszą konfigurację, co oznacza, że był najmocniej ograniczany przez fabryczną pamięć. Należy się spodziewać, że laptopy z wolniejszymi kartami graficznymi uzyskają mniejszy przyrost, ale trudno oszacować, na ile mniejszy – też postaramy się to sprawdzić na modelu z RTX 3050.

Komentarze

18
Zaloguj się, aby skomentować
avatar
Komentowanie dostępne jest tylko dla zarejestrowanych użytkowników serwisu.
  • avatar
    digitmaster
    4
    to nie nowość że w przypadku ramu i ssd rynek laptopów to rezerwuar dla słabszych części. Z drugiej strony nie licząc profesjonalnych i gamingowych zastosowań taki ruch jest całkowicie zrozumiały. Do pracy biurowej liczy się ilość ramu czy miejsca na dysku. Szybkość zchodzi na drugi jak nie trzeci plan.
    • avatar
      szymcio30
      4
      Instalowanie takich pamięci o dużych opóźnieniach to jest norma w laptopach. Owszem to sie zgadza że może różnica była 20zł miedzy modułami o tej samej pojemności, ale nowymi nie używanymi pamięciami!! Natomiast wy mając w laptopie 16GB, wymieniliście na 64GB. Także zwykły użytkownik musiałby sprzedać 16GB a następnie dopłacić z 300-400zł do 32GB. Natomiast 64GB kosztują 1539zł w tym sklepie z którego pochodzi zdjęcie. Wiec jeśli chciałby te 64GB to cała operacja wyniosłaby go ok 1100zł
      • avatar
        Obiektor
        3
        obecnie w lapku ktory moze uciagnac max 2666 mam najwydajnieszy ram na ziemi w kategorii 2666 czyli kingston hyperx impact cl15 single rank ;) i polecam kazdemu kto ma lapka z maxymalnym taktem ram 2666. nie znajdziesz nizszego cl bez xmp ktorego laptopy nie obsluguja
        • avatar
          Simpi29
          1
          jprdl kto robi te zdjecia
          • avatar
            AirdropGbox
            -1
            Lubie placki
            • avatar
              pawluto
              -6
              20 procent - to przy normalnym użytkowaniu tej poprawy - nawet się tego nie zauważy
              • avatar
                DariosBitcoin
                -12
                Znam te laski i powin wam rze na kamerkach z nymi wystepuje wiec morzecie się domyślić co widza czemu one są take w szoku!
                • avatar
                  seba84_2005
                  0
                  Warto dodać, że problem dotyczy nie tylko laptopów lenovo, ale i asusa także z 2x8GB. 2x16GB zawsze są dual rank 2Rx8, albo 1Rx8 ze względu na specyfikację jednej kości ram 16GB, więc żeby nie wymienić ramu można od razu kupić lapka z 32GB ramu.
                  • avatar
                    anemusek
                    0
                    Zatrzymaliście się w połowie. Oprócz opóźnień i topologii połączenia kostek jest też topologia samej kostki (układu grup banków pamięci) i ona może mieć podobny wpływ jak "rank". To to x po R czyli 1Rx16 np jest gorsze od 1Rx8.
                    • avatar
                      WIPI1979
                      0
                      Dzień dobry. Dlatego lubię laptopy z wymiennym RAM-em, a nie wlutowanym. Laptopy z wlutowanym RAM-em omijam szerokim łukiem. Jak widze fajny laptop ASUS-a serii ...DUO, ale ma wlutowane te 16GB RAM-u, to aż boli i serce się kraje. A można zrobić wymienny i potem kupujesz 32GB z niskim CL i najszybszy dysk M.2 pod dane złącze M.2 w lapku (3.0 lub już w nowszych 4.0), to wtedy czujesz różnicę w użytkowaniu i lapek służy dłużej w czasie. Z rodziny podpytywali co kupic, to doradziłem HP Pavilion-a (14" lub 15") z NV-MX450 i wymiennym RAM-em jako najtańsze rozwiązanie i droższe były Dell-a (chyba Latitude - ale był droższy). Więc Cieszą się HP Pavilion-em 14" w małym plecaku. Na razie nie kupowali MAX RAM-u, ale mają w planach kupić z najniższym CL (chyba CL-14 - o ile dobrze patrzyłem na RAM-y). Nie pamiętam jaki szybkie jest złącze M.2 (3.0, czy 4.0). Ale napewno do mnie się odezwą, to poszukam coś i im doradzę. A ja mam uszkodzony nEtbook (ASUS Eee PC 1215N-BLK189M) z 2011r. z Win 10. Padł mi rok temu pod koniec stycznia 2021r. Obecnie pożyczam starego lapka z Intel-em 6 Gen., ale muszę go oddać. Dlatego grałem o ostatniego lapka w konkursie adwentowym ;) - może dane będzie mi wygrać (jeśli JURY będzie łaskawe) - PS. Poproszę, gdyby nikt nie poprosił. ;) Zdrowia i powodzenia... Pozdro. Przemo (1979)
                      • avatar
                        PITUCH3
                        0
                        Wiecie ze to tylko biednym AMD ?
                        Ostatnio widziałem test na x299, oczywiscie 4x4 wypadło najlepiej :P dlaczego ?

                        a i znowu pare gier na krzyż co jest atomem w oceanie gier :P

                        i skąd te ceny :P

                        Witaj!

                        Niedługo wyłaczymy stare logowanie.
                        Logowanie będzie możliwe tylko przez 1Login.

                        Połącz konto już teraz.

                        Zaloguj przez 1Login