Co kryje się w gwiazdozbiorze Łabędzia? Niezwykłe 700 Mpix zdjęcie. Powstawało 6 miesięcy

Konia z rzędem temu, kto mimo iż lubi spoglądać się na niebo, podziwiać gwiazdozbiory, wie jak nazywa się środkowa gwiazda w konstelacji Łabędzia? Być może musiałbym rozdać całą stadninę, ale gwiazda Sadr to z pewnością ciało niebieskie, którego nie kojarzymy tak dobrze jak Syriusza, Antaresa, Betelgezy czy nawet Deneba, najjaśniejszej z gwiazd w Łabędziu.

Kształt gwiazdozbioru Łabędzia, z położoną centralnie gwiazdą Sadr. Nakładka pokazuje orientacyjnie fragment gwiazdozbioru uchwycony na 700 Mpix mozaice zdjęć

Sadr jest centralną gwiazdą w charakterystycznym Krzyżu Północy jak określa się kształt tworzony przez najjaśniejsze gwiazdy z gwiazdozbioru Łabędzia. To druga co do jasności gwiazda po Denebie (główna gwiazda), ale także bardzo masywna. Przy wadze kilkunastu mas Słońca prawdopodobnie zakończy swoją egzystencję jako supernowa tworząc kolejną piękną mgławicę w tym regionie nieba. Kolejną, bo ten region nieba to miejsce, w którym sporo gwiazd powstaje jak i kończy swoje istnienie.

Mgławica Welon, ślad po katastrofie sprzed 10 tysięcy lat

Gdy rozejrzymy się w okolicy, dojrzymy tak zwaną mgławicę Welon, która jest widocznym przez teleskopy elementem tak zwanej Pętli Łabędzia. Ma ona średnicę około 3 stopni kątowych, czyli podobną jak sześć tarcz Księżyca w pełni ułożonych obok siebie. Nie jest to więc obiekt mały, lecz by go dostrzec i zarejestrować na zdjęciach potrzebne są instrumenty optyczne.

Mgławica Welon

Pętla Łabędzia to świadectwo eksplozji innej gwiazdy, która stała się supernową około 10 tysięcy lat temu. Na tyle dawno, by materia wyrzucona z gwiazdy już mocno spowolniła, choć wciąż czoło fali uderzeniowej ma prędkość około 170 km/s. Na przestrzeni tysięcy lat materia tworząca mgławicę uległa miejscowym zagęszczeniom, następnie te obszary uległy fragmentacji, co w efekcie daje nam bardzo atrakcyjny wizualnie obraz.

W efekcie Pętla Łabędzia to nie jeden obiekt, ale zbiór wielu mniejszych struktur, które są obiektem zainteresowania astrofotografów. Wiele z nich zostało oddzielnie skatalogowanych i otrzymało swoje nazwy nie tylko jako numery, ale także potoczne. Na przykład NGC6960 określa się mianem Miotła Wiedźmy lub Palec Boży.

Super detaliczne zdjęcie jednego z ramion gwiazdozbioru Łabędzia

Gwiazd Sadr i otaczające ją obłoki wodoru oraz wspomniana Pętla Łabędzia to dwa najbardziej rzucające się w oczy obiekty na fotografii, którą wykonał Matt Harbison. Tak, to ten sam astrofotograf, który uraczył nas 2,5 Gpix fotografią gwiazdozbioru Oriona i jego okolic. Tym razem zdjęcie ma tylko 700 Mpix, ale nie ujmuje to nic z jego majestatu. Wykonanie składowych ujęć i złożenie ich w jedną mozaikę zajęło 6 miesięcy.

Całość zdjęcia ukazującego centralny rejon gwiazdozbioru Łabędzia, a dokładnie jego prawe skrzydło. Jasna gwiazda pośrodku zdjęcia, obok mgławicy Welon to Aljanah. Z kolei Sadr widoczny jest blisko lewej krawędzi zdjęcia, otoczony mocno czerwonymi obłokami materii

A to tylko tak naprawdę fragment dysku Drogi Mlecznej, który znajduje się w kierunku gwiazdozbioru Łabędzia. Miejsce gdzie znajduje się bardzo dużo materii i gwiazd, których nie jest w stanie rozróżnić oko. Dlatego oprócz jasnych gwiazd widzimy sporo świetlnych plam ułatwiających określenie położenia dysku galaktycznego na nieboskłonie.

Jak oglądać zdjęcie? Jak wyłączyć gwiazdy?

By obejrzeć zdjęcie wejdźcie na stronę Spaceforeverybody. Obraz można przybliżać, najlepiej przyciskami + i - w menu wyświetlonym w prawej górnej cześci strony tuż nad miniaturą zdjęcia, bo kółko myszy może zbyt szybko skalować nam obraz. Ikonka celownika włączy nam podpisy najważniejszych obiektów na zdjęciu. Warto skorzystać także z trzech ostatnich przycisków, które modyfikują wyświetlanie:

• Toggle Narrowband pokazuje obraz tak jakby był widziany przez wąskopasmowy filtr, w tych długościach fal, które pokazują przede wszystkim materię międzygwiazdową pobudzoną do świecenia przez inne gwiazdy, wygląda to jakby wyłączyć wszystkie gwiazdy na zdjęciu zachowując ich wpływ na otoczenie,

• Toggle RGB dodaje do obrazu kolory, gdyż domyślnie zdjęcie pokazane jest w odcieniach czerwieni podkreślających świecenie wodoru, w ten sposób oddany jest cały zakres obserwacji jakie użyto do stworzenia zdjęcia,
• Toggle Hydrogen to monochromatyczny obraz ukazujący same tylko obłoki zjonizowanego wodoru.

Aktualnie wyświetlony fragment całego zdjęcia można zapisać jako pojedynczy obrazek, by wykorzystać go, na przykład jako tło w telefonie.

Jeśli zatem zastanawialiście się, co kryje się w centrum gwiazdozbioru Łabędzia, czym są te jasne plamy wokół gwiazd, które widać gołym okiem w dobrych warunkach pogodowych, a także co widać dopiero przez lunetę, to już macie piękną wielomegapikselową odpowiedź. Jednak nie łudźcie się, że wyczerpuje ona temat.

Źródło: spaceforeverybody, inf. własna, fot: Matt Harbison