Linux obchodzi 30. urodziny – sukces systemu w dużej mierze zależał od jednej decyzji

Co to jest licencja GPL?

Fundamentem systemu Linux (a właściwie jego jądra, ale o tym później) jest licencja GPL (GNU General Public License). Co to takiego? Najprościej mówiąc jest to umowa, która określa co można, a czego nie można robić z oprogramowaniem.

W odróżnieniu od standardowych licencji na oprogramowanie, gdzie prawo ogranicza co użytkownicy mogą robić z oprogramowaniem, licencja GPL (a także inne licencje bezpłatnego i otwartego oprogramowania - ang. free and open-source software, FOSS) dąży do maksymalizacji praw przyznawanych użytkownikom.

Richard Stallman, założyciel licencji GNU, określił to mianem „czterech wolności”: wolność do wykonywania, kopiowania, badania/ulepszania i rozpowszechniania dzieła. 

Co to oznacza w praktyce? Można tutaj posłużyć się pewnym przykładem. Chcecie zrobić kopię systemu Linux i dać ją znajomemu? Nie ma problemu. Chcecie zagłębić się w kod i zobaczyć, jak działa? To też jest dozwolone. Naprawiliście błąd w oprogramowaniu i chcecie podzielić się rozwiązaniem? Do dzieła.

Warto jednak pamiętać, że rozpowszechnianie oprogramowania na licencji GPL wiąże się z dodatkowymi obowiązkami (m.in. chodzi o zasadę licencji wzajemnej – zmodyfikowane oprogramowanie nie może być rozpowszechniane z inną licencją, która ograniczyłaby możliwość robienia tego samego przez innych).

Pierwsza wersja licencji GPL powstała w 1989 roku, ale później została udoskonalona - w 1991 roku ogłoszono GPLv2, a w 2007 roku GPLv3. Najnowsza wersja została dostosowana do ochrony licencyjnej do współczesnego stanu informatyki (m.in. bierze pod uwagę systemy prawne poza USA, kwestie patentów na oprogramowanie, ochronę DRM, proceder tiwoizacji oraz problem istnienia wielu niezgodnych ze sobą licencji).

Tux – nieoficjalne logo Linuxa

Linux zawdzięcza swój sukces licencji GPL

Linux zawdzięcza swój sukces otwartej licencji, która pozwalała na jego kopiowanie, ulepszanie i dystrybucję oraz wymagała dzielenia się wprowadzanymi zmianami.

Pierwsze oficjalne jądro systemu (0.99) zostało wydane w 1992 roku właśnie w oparciu o licencję GPL (przy czym warto zaznaczyć, że początkowe wersje jądra korzystały jeszcze z niestandardowej licencji, która ograniczała działalność komercyjną). Od tego czasu jądro Linuxa jest stale rozwijane (niedawno udostępniono nową wersję 5.14).

Linus Torvalds - twórca jądra Linux

Linus Torvalds, twórca jądra systemu Linux, tak wspomina decyzję o wykorzystaniu licencji GPL:

Szybko stało się jasne, że moje pierwotne prawa autorskie były tak restrykcyjne, że zabraniały niektórych całkowicie uzasadnionych zastosowań… I choć na początku bałem się korzystania z GPL, chciałem też okazać moje uznanie dla kompilatora GCC C, na którym opierał się Linux, a który oczywiście był objęty licencją GPL.

Dzięki wykorzystaniu licencji GPL, dostawcy rozpowszechniający Linuksa nie mogli (legalnie) zatajać zmian wprowadzanych w jądrze. Takie podejście zachęcało użytkowników do dzielenia się zmianami i swoją pracą z poprzednikami zamiast modyfikować jądro pod kątem konkretnych dystrybucji.

Rozwój systemu Linux

Pierwszy kod jądra Linux został wydany w 1991 roku, a najważniejsze dystrybucje pojawiły się w późniejszym terminie (np. pierwsze wydania Slackware i Debian w 1993 roku, Mandriva w 1998 roku, a Ubuntu dopiero w 2004 roku).

Powiązania między dystrybucjami systemu Linux (uwaga na duży rozmiar grafiki)

Wykorzystanie otwartej licencji, a przez to usunięcie ograniczeń związanych z komercyjnym wykorzystaniem, pozwoliło firmom ulepszać i rozpowszechnić system – takie zezwolenie pozwalało sprzedawcom np. zarobić na dołączaniu go np. do książek, zestawów pudełkowych czy czasopism (a warto zaznaczyć, że we wczesnych latach 90-tych sposób dystrybucji oprogramowania znacznie różnił się od współczesnego, bo zwykle było ono dostarczane na dyskietkach lub płytach CD).

Richard Jones, obecnie starszy główny inżynier oprogramowania w zespole R&D Platform firmy Red Hat, tak wspomina pozyskanie Linuxa Slackware przez sieć:

W pełni funkcjonalna dystrybucja zajmowała około 30 dyskietek 3,5 cala. Samo jej pobranie i skopiowanie na dyskietki trwało cały dzień, ale w tamtym czasie (1992/1993) pracowałem w rządowym ośrodku badawczym, który miał dostęp do pewnej niesamowitej nowej technologii, zwanej Internetem.

Jak widać, kiedyś pobranie systemu z sieci wcale nie było taką prostą sprawą, jak mogłoby się wydawać.

Linux świętuje 30. urodziny – system jest dzisiaj wszechobecny

W tym roku Linux obchodzi swoje 30. urodziny i w zasadzie jest wszechobecny – systemy operacyjne bazujące na jądrze Linuxa znajdziemy np. w telefonach z systemem Android, miniaturowych komputerkach Raspberry Pi, laptopach Chromebook, a nawet potężnych superkomputerach. Mało tego! Łazik marsjański Perseverance też działa pod obsługą systemu Linux.

Smartfony z systemem Android korzystają z jądra Linux

To całkiem niezły wynik jak na system operacyjny, który został pierwotnie opracowany w wolnym czasie przez jednego studenta. Gdyby nie otwarta licencja jądra, która pozwoliła na swobodne kopiowanie i rozpowszechnianie systemu, istnieje duże prawdopodobieństwo, że system ten nie przyjąłby się na tak dużą skalę, z jaką mamy dziś do czynienia.

Ciekawe co przyniesie następne 30 lat rozwoju Linuxa…

Źródło: Wikipedia, Red Hat - Joe Brockmeier