Podkręcanie procesora i karty graficznej to nie wszystko. Można jeszcze przyspieszyć pamięć operacyjną (RAM), która ma duży wpływ na szybkość danych pobieranych przez procesor. Tutaj sytuacja jest jednak nieco bardziej skomplikowana, bo liczy się nie tylko taktowanie, ale też opóźnienia pamięci (timingi) - dążymy więc do jak najwyższego taktowania i jak najniższych opóźnień.
Warto jednak zauważyć, że w przypadku platform Intela overclocking RAM-u jest dostępny tylko na topowych płytach z serii Z (np. Z370/Z390/Z490). AMD podchodzi do tematu mniej restrykcyjnie i taka opcja jest dostępna na wszystkich płytach (nawet na tanich modelach z chipsetem A320).
Za przykład wykorzystaliśmy pamięci Patriot Viper Steel 2x 8 GB 3200 MHz CL16 – to niedrogi zestaw o pojemności 16 GB, który wyróżnia się nie tylko ciekawym designem, ale też efektywnym chłodzeniem. Procedura podobnie będzie wyglądać w przypadku innych modułów.
Wczytywanie profilu XMP
Na początku warto sprawdzić jaką wydajność ma komputer bez OC - można do tego celu wykorzystać benchmark (np. test wbudowany w aplikację VeraCrypt) lub wymagającą grę.
Po złożeniu komputera, pamięć RAM nie zawsze pracuje z optymalnymi parametrami – mniej doświadczeni użytkownicy często pozostawiają domyślne parametry 2133 MHz CL15-15-15-35, które przekładają się na słabsze osiągi względem wartości zalecanych przez producenta (np. tak jak u nas 3200 MHz CL16-18-18-36).
W takiej sytuacji warto zacząć od wczytania profilu XMP (Extreme Memory Profile), a więc zalecanych ustawień dla danego zestawu pamięci.
Wchodzimy do UEFI płyty głównej i wyszukujemy opcję odpowiedzialną za wczytanie profilu XMP.
Wybieramy profil (czasami może być dostępnych kilka profili, więc wybieramy najwydajniejszy)…
...i zapisujemy ustawienia. Nie musimy tutaj sprawdzać stabilności komputera, bo ustawienia zostały już przetestowane przez producenta.
Podkręcanie pamięci RAM w UEFI
Na tym jednak podkręcanie się nie kończy. Pamięć RAM często może pracować z jeszcze wyższym taktowaniem i niższymi opóźnieniami niż wartość z profilu XMP, więc warto poeksperymentować z ustawieniami. Wszystkie niezbędne ustawienia znajdziecie w UEFI w menu odpowiedzialnym za podkręcanie (w przypadku płyt głównych ASUS jest to menu Extreme Tweaker).
Jakie wartości ustawić? Na początek warto spróbować zwiększyć taktowanie o 133 MHz np. z 3200 do 3333 MHz. Czasami jednak taka wartość będzie niestabilna, więc konieczne będzie "poluzowanie" opóźnień np. z CL15-15-15-35 do CL16-18-18-36. Dodatkowo konieczne może być zwiększenie napięcia zasilającego np. z 1,35 do 1,40 V (dla modułów DDR4 nie polecamy przekraczać 1,5 V). Kombinacji jest naprawdę sporo, więc na znalezienie optymalnych parametrów czasami trzeba poświecić sporo czasu.
W przypadku platform z procesorami AMD Ryzen sprawa jest łatwiejsza, bo można tutaj wykorzystać narzędzie DRAM Calculator for Ryzen, które podpowiada jakie ustawić parametry dla danych pamięci przy danej częstotliwości.
Zaczynamy od zidentyfikowania zastosowanych pamięci za pomocą aplikacji Thaiphoon Burner (opcja Read - wybieramy jeden z zainstalowanych modułów).
W naszym przypadku zastosowano jednostronne moduły [1] z kostkami Hynix z serii CJR [2].
Otwieramy więc aplikację DRAM Calculator for Ryzen i ustawiamy: typ procesora [1], zastosowane kości pamięci [2], typ modułu (jednostronny lub dwustronny) [3], liczbę zainstalowanych modułów [4] oraz chipset płyty głównej [5].
Pozostało jeszcze wybrać nowe taktowanie pamięci [6]. Warto zacząć od zwiększenia częstotliwości o 133 MHz względem standardowych wartości. UWAGA: w przypadku trzeciej generacji procesorów Ryzen nie polecamy przekraczać taktowania 3733 MHz, a więc maksymalnej wartości dla synchronicznej pracy RAM-u i magistrali Infinity Fabric (powyżej tej wartości płyta zmienia tryb na asynchroniczny , co znacznie ogranicza wydajność RAM-u).
Następnie wybieramy opcję „Calculate SAFE”. Zapisujemy wygenerowane wartości (można też zrobić zdjęcie) i wprowadzamy je przez UEFI płyty głównej.
Zaczynamy od taktowania pamięci RAM i magistrali FCLK.
Następnie przechodzimy do ustawień timingów (do wprowadzenia jest sporo wartości, ale oznaczenia są identyczne lub bardzo podobne do wygenerowanych przez program, więc nie powinniście się pogubić).
Na koniec pozostało jeszcze zmienić poszczególne napięcia (zalecamy tutaj ustawić wartości rekomendowane (Rec.), a w razie problemów ze stabilnością podnieść do maksymalnych (Max.).
Zapisujemy ustawienia i sprawdzamy czy komputer pracuje stabilnie.
Do mocnego podkręcania pamięci RAM sprawdzą się moduły z radiatorem - takie jak Patriot Viper Steel
Jak sprawdzić stabilność podkręconej pamięci RAM
Podobnie jak w przypadku podkręcania procesora, także i w tutaj można posłużyć się aplikacją Prime95.
Tym razem jednak wybieramy test Large FFTs, który pozwala obciążyć podsystem pamięci RAM. Jednocześnie warto monitorować temperatury procesora i sekcji zasilania, aby nie przekraczały 100 stopni Celsjusza (w przeciwnym wypadku może pojawiać się zjawisko throttlingu - procesor będzie dążył do ograniczenia temperatury, więc obniży taktowanie i w efekcie obniży wydajność).
Uruchomiony test pozostawiamy na godzinę (a najlepiej na kilka godzin żeby mieć pewność). Jeżeli nie pojawiają się żadne problemy ze stabilnością (blue screen, zawieszenie lub restart komputera), można spróbować ustawić jeszcze wyższe parametry. W przeciwnym wypadku może być konieczne zwiększenie timingów i/lub podniesienie napięcia zasilającego.
Ile zyskujemy po podkręceniu procesora?
Wykorzystane przez nas moduły Patriot Viper Steel na platformie AMD udało się podkręcić z 3200 MHz (CL16-18-18-36) do 3733 MHz (CL16-16-20-36). Jak to wpłynęło na wydajność? Porównaliśmy tutaj ustawienia domyślne, zalecane przez producenta i podkręcone - testy wykonaliśmy na następującym zestawie:
Cinebench R20 – renderowanie za pomocą wszystkich rdzeni
[punkty] więcej = lepiej
| Patriot Viper Steel 3733 MHz CL16-16-20-36 |  3677 |
| Patriot Viper Steel 3200 MHz CL16-18-18-36 |  3670 |
| Patriot Viper Steel 2133 MHz CL15-15-15-35 | 3654 |
Cinebench R20 – renderowanie za pomocą jednego rdzenia
[punkty] więcej = lepiej
| Patriot Viper Steel 3733 MHz CL16-16-20-36 | 489 |
| Patriot Viper Steel 3200 MHz CL16-18-18-36 | 489 |
| Patriot Viper Steel 2133 MHz CL15-15-15-35 | 487 |
VeraCrypt 1.23 Hotfix2 - AES (mean)
[GB/s] więcej = lepiej
| Patriot Viper Steel 3733 MHz CL16-16-20-36 | 11,7 |
| Patriot Viper Steel 3200 MHz CL16-18-18-36 | 11,3 |
| Patriot Viper Steel 2133 MHz CL15-15-15-35 | 10,3 |
W przypadku programów wszystko zależy od scenariusza. Aplikacje niewrażliwe na parametry pamięci operacyjnej nie wykażą zysku z podkręcenia RAM-u. Jeżeli jednak aplikacja jest wrażliwa na przepustowość pamięci, zysk będzie widoczny - u nas było to nawet kilkanaście procent.
Wiedźmin 3 - 1920 x 1080 Uber (DirectX 11)
[fps] więcej = lepiej
| Patriot Viper Steel 3733 MHz CL16-16-20-36 |  77 67 |
| Patriot Viper Steel 3200 MHz CL16-18-18-36 | 75 65 |
| Patriot Viper Steel 2133 MHz CL15-15-15-35 | 67 58 |
Hitman 2 - 1920 x 1080 Ultra (DirectX 12)
[fps] więcej = lepiej
| Patriot Viper Steel 3733 MHz CL16-16-20-36 | 115 104 |
| Patriot Viper Steel 3200 MHz CL16-18-18-36 | 106 99 |
| Patriot Viper Steel 2133 MHz CL15-15-15-35 | 88 82 |
W grach ta różnica jest już bardziej odczuwalna - w lokacjach mocno obciążających procesor różnice między domyślnymi a podkręconymi ustawieniami sięgają nawet 20-30% (!).
Spoczynek
[W] mniej = lepiej
| Patriot Viper Steel 2133 MHz CL15-15-15-35 | 63 |
| Patriot Viper Steel 3200 MHz CL16-18-18-36 | 63 |
| Patriot Viper Steel 3733 MHz CL16-16-20-36 | 66 |
Aplikacja wielowątkowa
[W] mniej = lepiej
| Patriot Viper Steel 2133 MHz CL15-15-15-35 | 157 |
| Patriot Viper Steel 3200 MHz CL16-18-18-36 | 160 |
| Patriot Viper Steel 3733 MHz CL16-16-20-36 | 183 |
Gra 3D
[W] mniej = lepiej
| Patriot Viper Steel 2133 MHz CL15-15-15-35 | 308 |
| Patriot Viper Steel 3200 MHz CL16-18-18-36 | 349 |
| Patriot Viper Steel 3733 MHz CL16-16-20-36 | 356 |
Podkręcenie pamięci przekłada się na niewielki wzrost zapotrzebowania na energię. Różnica nie jest tak znacząca jak w przypadku procesora czy karty graficznej.
