Jak podkręcić procesor
Procesor to jeden z tych elementów, który ma największy wpływ na wydajność komputera - jego przetaktowanie przełoży się na lepsze osiągi nie tylko w programach, ale też w grach. (W uproszczeniu) zasada jest bardzo prosta - im wyższe taktowanie, tym wyższa wydajność. Nie zagłębialiśmy się w podkręcanie innych elementów (np. uncore).
W przypadku procesorów firmy Intel, podkręcanie oficjalnie jest możliwe tylko w przypadku modeli z odblokowanym mnożnikiem (dopisek K - np. Core i5-6600K lub Core i9-10900KF). Dodatkowo konieczne jest tutaj wykorzystanie płyty głównej z chipsetem z serii Z (np. Z370, Z390 lub Z490).
Jak podkręcić procesor Intel? Za przykład posłużył nam Core i5-10600K – to model z najnowszej generacji Comet Lake-S, który został wyposażony w 6 rdzeni/12 wątków o taktowaniu 4,1 GHz (w trybie Turbo Boost mogą one przyspieszyć maksymalnie do 4,8 GHz). W przypadku innych jednostek procedura wygląda jednak bardzo podobnie.
Jak zwiększyć taktowanie procesora Intel z poziomu systemu (Intel XTU)
Nim przejdziemy do podkręcania, polecamy sprawdzić standardową wydajność układu w benchmarku (np. Cinebench R20) lub w grze. Potem będzie łatwiej skontrolować przyrost wydajności.
Jak podkręcić procesor? Najłatwiej zrobić to z poziomu aplikacji Intel Extreme Tuning Utility (Intel XTU) - to przydatne narzędzie, gdzie znajdziecie wszystkie najważniejsze informacje o procesorze. Programik jest intuicyjnie zaprojektowany, więc powinien być zrozumiały nawet dla mniej doświadczonych użytkowników.
Wszystkie najważniejsze opcje znajdziecie w zakładce Advanced Tuning.
Zaczynamy od zmiany mnożnika taktowania (Ratio Multipler) – można ustawić taką samą wartość dla wszystkich rdzeni, ale można też podbić każdy rdzeń niezależnie. Na początek zwiększamy mnożnik o 1x lub 2x (o 100 lub 200 MHz). Jeżeli wartość będzie stabilna, wracamy i podnosimy go o kolejne 1x (i tak do uzyskania najwyższej stabilnej wartości).
Bardziej zaawansowani użytkownicy mogą spróbować zwiększyć mnożnik procesora, ale obniżyć go o daną wartość dla aplikacji wykorzystujących instrukcje AVX (AVX Ratio Offset). Technologia pozwala przyspieszyć wykonywanie niektórych operacji (np. symulacji, analiz, modelowania czy zadań z zakresu sztucznej inteligencji/głębokiego uczenia), ale wiąże się z mocnym obciążeniem procesora, więc kombinacja z obniżeniem mnożnika często przekłada się na lepsze dostrojenie zegarów i wyższą wydajność.
Przykład: Procesor z mnożnikiem 49x będzie pracować z taktowaniem 4900 MHz (49x 100 MHz). W przypadku ustawienia offset AVX na 1x, w większości aplikacji jego taktowanie będzie wynosić 4900 MHz, ale dla aplikacji korzystających z instrukcji AVX spadnie ono do 4800 MHz (o 1x 100 MHz).
Samo zwiększenie taktowania nie wystarczy, bo procesor może mieć problem ze stabilnym działaniem. W takiej sytuacji konieczne jest zwiększenie napięcia zasilającego (Core Voltage). Warto jednak pamiętać, że wyższe napięcie przekłada się na wzrost poboru mocy i wyższe temperatury procesora, więc nie powinniście z nim przesadzać
Jakie napięcie ustawić? Najlepiej zacząć od 1,25 V i w razie potrzeby zwiększać o 0,05 V. Dla modeli Core 6000, 7000, 8000, 9000 i 10000 maksymalną bezpieczną wartością jest 1,4 V, ale nie zalecamy przekraczać 1,35 V (zwłaszcza jeżeli nie macie wydajnego chłodzenia - np. dobrego coolera ze 120- lub 140-milimetrowymi wentylatorami lub zestawu AiO).
Podkręcony procesor będzie ograniczany przez limity mocy nałożone przez płytę główną. W takiej sytuacji konieczne jest zdjęcie limitów (Turbo Boost Short Power Max i Turbo Boost Power Max) – obydwa suwaki przesuwamy maksymalnie w prawo do wartości „Unlimited”.
Po zwiększeniu taktowania, podniesieniu napięcia zasilającego i zdjęciu limitów, zapisujemy ustawienia przyciskiem „Apply”.
Konieczne jest jeszcze sprawdzenie stabilności.
Podkręcanie procesora Intel z poziomu UEFI płyty głównej
Zaawansowani użytkownicy zwykle wolą podkręcać procesor z poziomu UEFI płyty głównej, gdzie znajduje się więcej opcji. Jak to zrobić? Za przykład posłużył nam model Gigabyte Z490 Vision G - to model ze średniej półki, który obsługuje najnowsze układy Core 10. generacji. Podobnie będzie to wyglądać w innych modelach tego producenta (w modelach innych firm rozkład menu oraz nazwy poszczególnych opcji mogą się trochę różnić, ale procedura wygląda podobnie).
Przechodzimy do zakładki Tweakers, gdzie znajdziemy wszystkie najważniejsze funkcje odpowiedzialne za OC.
Zaczynamy od zmiany mnożnika procesora (CPU Clock Ratio) – podobnie jak w Intel XTU, na początku o 1x lub 2x. Potem można wrócić i podnieść mnożnik o kolejny 1x.
W razie problemów ze stabilnością, można spróbować także zmniejszyć mnożnik dla aplikacji wykorzystujących instrukcje AVX (AVX Offset).
Nie obejdzie się też bez zwiększenia napięcia zasilającego (CPU Vcore) – bezpieczniej zacząć od 1,25 V i ewentualnie podnosić je o 0,05 V. Nie polecamy jednak przekraczać wartości 1,4 V (a najlepiej 1,35 V).
Podkręcony procesor będzie ograniczony limitami mocy, więc trzeba je „poluzować”. UEFI Gigabyte daje możliwość zwiększenia limitów (Package Power Limit1 - TDP (Watts) i Packege Power Limit2 (Watts)) do 4090 W – są to wartości, które nie powinny być ograniczeniem nawet dla mocno podkręconego CPU.
W razie problemów ze stabilnością, warto posłużyć się funkcję Load Line Calibration (znajduje się ona w menu Advanced Voltage Settings > CPU/VRAM Settings), która pomaga zredukować spadki napięcia (ale skutkuje zwiększeniem poboru mocy). Do domowego podkręcania nie zalecamy przekraczać środkowego poziomu (np. Medium). Wyższe wartości mogą skutkować zawyżaniem napięcia i wzrostem temperatur/poboru mocy.
Zapisujemy ustawienia (zakładka Save & Exit - zmienione opcje zapisujemy opcją Save & Exit Setup) i przechodzimy do sprawdzenia stabilności podkręconego procesora.
Procesory Intel z odblokowanym mnożnikiem są sprzedawane bez chłodzenia, więc trzeba do nich dokupić cooler. Jeżeli macie zamiar podkręcać, warto zaopatrzyć się w wydajny cooler lub zestaw AiO
Jak sprawdzić stabilność podkręconego procesora?
Nim będziemy mogli cieszyć się podkręconym procesorem, konieczne jest jeszcze sprawdzenie czy ustawione wartości są stabilne. Najłatwiej posłużyć się aplikacją Prime95, która służy do mocnego obciążania procesora.
Uruchamiamy Prime95, wybieramy test Small FFTs. Jednocześnie warto mieć uruchomioną aplikację Intel XTU, która automatycznie wykryje przegrzewanie procesora (kontrolka Thermal Throttling) lub sekcji zasilania płyty głównej (kontrolka Motherboard VR Thermal Throttling).
Procesor osiągnął 100 stopni Celsjusza, więc aplikacja Intel XTU automatycznie powiadomiła o wystąpieniu throttlingu na procesorze (żółta kontrolka Thermal Throttling)
Test włączamy co najmniej na godzinę (a najlepiej na kilka godzin). W razie problemów ze stabilnością działania komputera (np. blue screen, restart, zawieszenie), konieczne będzie zmniejszenie mnożnika lub zwiększenie napięcia zasilającego. Warto również monitorować temperatury procesora (CPU) i sekcji zasilania płyty głównej (VRM MOS) - przekroczenie 100 stopni Celsjusza będzie skutkować obniżaniem zegarów (tzw. throttlingiem), więc w takiej sytuacji wymagane jest zmniejszenie mnożnika i napięcia zasilającego.
Jeżeli nie pojawiły się problemy ze stabilnością, a procesor i płyta zachowywały optymalne temperatury pracy, można sprawdzić przyrost wydajności, a następnie spróbować mocniej podnieść taktowanie/napięcie.
Ile zyskujemy po podkręceniu procesora?
Każdy procesor cechuje się innym potencjałem na przetaktowanie. Model Core i5-10600K udało nam się podkręcić do 5000 MHz (50x 100 MHz) przy napięciu zasilającym 1,35 V. Jak to wpłynęło na wydajność? Testy przeprowadziliśmy na następującej konfiguracji:
Cinebench R20 – renderowanie za pomocą wszystkich rdzeni
[punkty] więcej = lepiej
| Intel Core i5-10600K @ 5,0 GHz |  3927 |
| Intel Core i5-10600K |  3597 |
Cinebench R20 – renderowanie za pomocą jednego rdzenia
[punkty] więcej = lepiej
| Intel Core i5-10600K @ 5,0 GHz | 523 |
| Intel Core i5-10600K | 499 |
W typowo procesorowych zastosowaniach zyskaliśmy jakieś 8% w scenariuszu wykorzystującym wszystkie rdzenie i około 5% w scenariuszu wykorzystującym tylko jeden rdzeń. Są to całkiem przyzwoite wyniki.
Wiedźmin 3 - 1920 x 1080 Uber (DirectX 11)
[fps] więcej = lepiej
| Intel Core i5-10600K @ 5,0 GHz |  88 76 |
| Intel Core i5-10600K | 80 69 |
Hitman 2 - 1920 x 1080 Ultra (DirectX 12)
[fps] więcej = lepiej
| Intel Core i5-10600K @ 5,0 GHz | 113 104 |
| Intel Core i5-10600K | 110 103 |
Dodatkowe megaherce przełożyły się również na niewielki wzrost płynności wyświetlanego obrazu - w grze Wiedźmin 3 było to bardziej widoczne, a w Hitman 2 nieco mniej (testy przeprowadziliśmy z kartą Gigabyte Radeon RX 5700 XT Gaming OC 8G w typowo procesorowych lokalizacjach).
Spoczynek
[W] mniej = lepiej
| Intel Core i5-10600K @ 5,0 GHz | 50 |
| Intel Core i5-10600K | 52 |
Aplikacja wielowątkowa
[W] mniej = lepiej
| Intel Core i5-10600K | 174 |
| Intel Core i5-10600K @ 5,0 GHz | 260 |
Gra 3D
[W] mniej = lepiej
| Intel Core i5-10600K | 336 |
| Intel Core i5-10600K @ 5,0 GHz | 386 |
Warto jednak zauważyć, że OC wpłynęło też na wzrost poboru mocy – przy mocnym obciążeniu procesora różnica wynosiła 86 W, a w grze 50 W. Wzrosły też temperatury – z 70 do 90 stopni Celsjusza (i to na dobrym chłodzeniu wodnym - be quiet! Silent Loop 280).
