Filtry optyczne to specjalne nasadki montowane na obiektywie, pozwalające zniwelować różne efekty lub uzyskać inne. Niektóre (neutralne) stanowią dodatkową ochronę optyki.
Filtry to najczęściej kupowane akcesoria optyczne. Można powiedzieć, że nawet częściej niż obiektywy.
Najczęściej spotykane, najpopularniejsze konstrukcje filtrów to okrągłe nasadki. Jest to zwykła szklana płyta umieszczona w okrągłym metalowym pierścieniu z gwintem od wewnętrznej oraz (nie zawsze) od zewnętrznej strony. To najlepsze rozwiązanie dla większości fotografujących.
W sprzedaży są również szklane płyty bez okrągłej ramki – to filtry wymagające specjalnego uchwytu do mocowania, np. system Cokin. Tego typu filtry mają kształt szklanej kwadratowej płytki, którą wsuwamy w szczelinę holdera. Zaletą tych filtrów jest ich uniwersalność – jeden filtr można stosować do różnych obiektywów, wymieniany jest tylko znacznie tańszy adapter. Wadą jest niewielka mobilność – nie najlepiej sprawdzają się przy amatorskiej fotografii.
Wybierając filtr dla obiektywu szerokokątnego, warto zdecydować się na wersję slim, cieńszą od zwykłej. Dzięki temu możemy uniknąć winietowania.
Filtry dzielimy na kilkanaście grup o różnym przeznaczeniu. Najpopularniejsze są filtry UV i polaryzacyjne, ale również pozostałe mogą się okazać nam przydatne.
• Filtr zabezpieczający – jest to zwykle szybka, która przede wszystkim ma za zadanie chronić szkło obiektywu przed uszkodzeniem. Lepszym wyjściem jest zakup filtru UV, który spełni zarówno rolę ochronną przed uszkodzeniem, jak i światłem UV.
• Filtr UV – jest to filtr, który blokuje promieniowanie ultrafioletowe (dające na zdjęciach, zwłaszcza wykonywanych w górach, niezbyt atrakcyjny efekt zamglenia), a przepuszcza widzialną część widma.
Filtry UV dostępne są w bardzo szerokim zakresie cenowym, jak również jakości wykonania. Niestety, wybierając filtr UV musimy przygotować się na swego rodzaju loterię – filtr za 60zł może być doskonały, ale również bardzo kiepski. Cena, na którą wpływa wiele czynników, nie zawsze jest wyznacznikiem jakości.
O cenie, a także o jakości i przydatności filtru decydują następujące czynniki, które warto brać pod uwagę przy zakupie:
- Klasa producenta - unikajmy marek mało znanych, tutaj nie można oszczędzać. Na szczęście wśród znanych producentów filtrów znajdziemy zarówno całkiem tanie propozycje (Marumi, Hoya), jak i droższe (B+W, Heliopan).
- Liczba warstw przeciwodblaskowych – filtry całkowicie pozbawione warstw lub z małą ich liczbą (2) nie spełnią najlepiej swojej roli, nawet jeśli są znanej marki. Wskazane jest, aby filtr był wyposażony w wielokrotne powłoki (MC, ang. multicoated) i ewentualnie powłoki specjalne, uodparniające go na czynniki mechaniczne, atmosferyczne (np. WPC, ang. water proof coating).
- Średnica filtru – filtry np. 39mm czy 52mm są bardzo tanie nawet w wersjach wielopowłokowych, odpornych na wodę itp. Im większa średnica, tym wyższa cena dobrego filtra – filtr 67mm będzie kosztował dwu- lub trzykrotnie więcej niż wersja 52mm.
- Grubość pierścienia – wersje pocieniane Slim są droższe od normalnych, zaleca się je przy stosowaniu obiektywów szerokokątnych. Ich grubość to 3mm (albo mniej) w porównaniu z 4-5mm dla filtrów o normalnej grubości.
- Oprócz wspomnianych czynników istotny jest także poziom przepuszczalności UV i światła widzialnego. W idealnym filtrze UV ten pierwszy parametr powinien być praktycznie zerowy, a drugi bliski 100%. W praktyce jednak wiele filtrów nie spełnia tych kryteriów, mimo że producent zapewnia inaczej. Dlatego, gdy decydujemy się na duży wydatek związany z zakupem filtru UV, warto skonsultować się na forum foto lub przejrzeć testy w sieci, aby wyrobić sobie opinię o danym produkcie.
• Filtr SkyLight – filtr mający podobne działanie co filtr UV, z tym że blokuje mniej światła UV, za to ociepla barwy.
• Filtr Polaryzacyjny – pozwala uzyskać przyciemnienie koloru nieba oraz uwydatnienie kontrastu i barwy chmur (aby osiągnąć taki efekt, należy fotografować pod odpowiednim kątem, najlepiej ok. 90 stopni do kierunku padania promieni słonecznych). Likwiduje także odblaski na powierzchni szkła czy wody.
Warto pamiętać, że filtr polaryzacyjny zmniejsza znacznie (nawet 2EV) ilość światła docierającą do matrycy. Do fotografii cyfrowej należy wybrać filtr kołowy, uprzednio sprawdzając czy dany model pozwala na wygodny obrót polaryzatora (przedniej części filtra).
• Filtr połówkowy – jest to filtr, w którym część szybki jest przyciemniona, lub ma inną barwę w porównaniu z resztą. Wbrew swojej nazwie filtr ten nie musi mieć innego kolorytu równo na połowie powierzchni. Podział na części może to być także w innych proporcjach, np. 75%/25%, a przejście jednego w drugi może być mniej lub bardzie płynne. Filtry tego typu dostępne są w różnorodnych wersjach kolorystycznych. W dobie fotografii cyfrowej efekt działania takiego filtru można zasymulować za pomocą oprogramowania.
Stosowanie filtrów połówkowych w obiektywach z obracającą się przy ogniskowaniu przednią soczewką nie ma większego sensu.
• Filtr szary ND (ang. neutral density) – jest to neutralny filtr, który ma za zadanie ograniczyć ilość światła wpadającego przez obiektyw. Filtr ND pozwala fotografować na długim czasie naświetlania oraz stosować szeroko otwartą przysłonę w słoneczny dzień bez ryzyka prześwietlenia zdjęcia. Umożliwia to uzyskanie różnych ciekawych efektów fotograficznych – np. efektu rozmycia płynącej wody czy rozostrzenia tła, a nawet… pozbycia się przypadkowych przechodniów podczas uwieczniania ulicznego krajobrazu (wystarczy zastosować filtr ND, ustawić długi czas, a wszelkie żywe i ruchliwe istoty unikną rejestracji).
Na rynku znajdziemy filtry szare o różnych możliwościach wytłumiania światła, np. ND2, ND4 czy ND8 (każdy kolejny tłumi światło dwukrotnie silniej niż poprzedni).
Filtry szare dostępne są także w wersji połówkowej, przydatnej np. w przypadku fotografii krajobrazowej, gdzie dwie części scenerii są skrajnie różne (kontrastowe) i wymagają innego traktowania. W połówkowym filtrze ND tylko część światła jest blokowana, a przez resztę nasadki dociera zwykła ilość promieni. W ten sposób np. możemy dobrze doświetlić ciemny dół kadru, nie prześwietlając górnej jego części (np. nieba).
Filtr połówkowy może być osadzony w obrotowym pierścieniu, co pozwala na swobodne dopasowanie kierunku zmiany jasności obrazu.
• Filtr podczerwieni – w przeciwieństwie do filtru montowanego w aparacie, ten filtr przepuszcza jedynie światło podczerwone, blokując cały pozostały zakres widma (czyli światło widzialne). Filtr IR pozwala otrzymać ciekawe efekty kolorystyczne (fotografia w podczerwieni). Przy zakupie takiego filtra warto zwrócić uwagę na parametr określający graniczną długość fali, czyli tę, poniżej której światło jest w znacznym procencie blokowane. Najpopularniejszy , a zarazem dobry i tani filtr to Hoya r72 (przepuszcza światło powyżej 720nm). Inny model Hoya rm90 ma jeszcze węższy zakres (powyżej 900nm).
• Filtry efektowe – to duża grupa filtrów, pozwalająca uzyskiwać różnorodne efekty na zdjęciu bez konieczności uciekania się do obróbki komputerowej. Najciekawsze efekty to: gwiazdy (CROSS STAR), zwielokrotnienie obrazu (Multivision, Dual-Image), mgła (FOG). Ponieważ przy użyciu tych filtrów ważny jest przede wszystkim efekt, jakość nasadki jest na drugim miejscu.
• Soczewki powiększające są to specjalne nasadki o wyglądzie tradycyjnego filtra, które po nakręceniu na obiektyw pozwalają wykonywać zdjęcia z mniejszej odległości, a przez to uzyskiwać lepszą skalę odwzorowania (czyli powiększenie). Przydają się w makrofotografii i są najbardziej popularnym wśród amatorów rozwiązaniem (zwłaszcza dla użytkowników kompaktów).
Soczewki tego typu dostępne są najczęściej w następujących mocach: +1, +2, +3, +4 i +10 dioptrii. Można je łączyć ze sobą uzyskując w sumie większą moc i lepszy efekt powiększenia. Niestety duża moc soczewki równa się bardzo małej głębi ostrości, a to jest w makrofotografii wadą. Fotografowanie odległych obiektów z nałożoną soczewką powiększającą jest niemożliwe.
Łącząc ze sobą kilka soczewek możemy uzyskać większą moc (musimy wówczas jednak uważać na spore winietowanie).
• Soczewka makro (konwerter makro) to specjalna soczewka skonstruowana tak, aby uzyskać jak najlepsze parametry przy fotografii makro. Konwertery makro składają się z dwóch lub więcej soczewek sklejonych ze sobą. Najczęściej spotykane soczewki makro to np. Canon 250D lub Canon 500D (można je również stosować do obiektywów innych marek). Są jednak znacznie droższe niż soczewki powiększające – kosztują ponad 300zł. Inna propozycja warta przemyślenia to Raynox DCR-250.
