Prawie każda cyfrówka dysponuje wbudowaną lampą błyskową, którą doświetlamy plan zdjęciowy w momencie, gdy zastanego światła jest niewiele i istnieje ryzyko poruszenia. Jednak wbudowany flesz zwykle daje dość marne efekty – ma małą moc, więc nie rozświetli dostatecznie scenerii, a na ujęciach portretowych powoduje efekt czerwonych oczu, daje brzydkie ostre cienie oraz miejscowe prześwietlenia, a rysy twarzy wydają się spłaszczone. Dlatego najlepiej dokupić dodatkową zewnętrzną lampę błyskową (jeśli nasz aparat to umożliwia). Lampy tego typu dają silniejszy błysk, co pozwoli lepiej rozświetlić duże pomieszczenie, a dzięki palnikowi umieszczonemu z dala od korpusu aparatu światło nie jest blokowane przez obudowę obiektywu i inne zamocowane akcesoria. A jeśli lampa daje dodatkowo możliwość odchylenia palnika np. w górę, możemy w wielu sytuacjach skorzystać ze światła odbitego od ściany czy sufitu, dającego często dużo bardziej korzystne efekty (np. w przypadku portretu), niż bezpośredni błysk.
Minusem lampy zewnętrznej jest jej rozmiar. Aparat z zamocowaną lampą musi być przechowywany w większej torbie, a ciągłe zdejmowanie/zakładanie lampy jest niewygodne i czasochłonne.
Zewnętrzna lampa błyskowa Canon Speedlite 430EX II
Zewnętrzna lampa błyskowa Canon Speedlite 430EX II od tyłu (zamocowana na aparacie firmy Canon).
Cechy lamp oraz możliwości regulacji
• Liczba przewodnia (GN, ang. guide number) – określa maksymalną moc błysku lampy. Parametr ten jest proporcjonalny do iloczynu odległości od obiektu i zastosowanej wartości przysłony (GN ~ odległość * f). Określany jest przez producentów dla konkretnej czułości – zwykle jest to 100 lub 200 ISO. Znając liczbę GN można oszacować przybliżony zasięg pracy lampy dla danej przesłony, na przykład lampa o GN = 40 (ISO 100), dla przesłony f = 4 będzie miała zasięg równy 10m. Zwiększenie liczby ISO dwukrotnie zwiększa GN o 1.41 raza. Czyli dla ISO200 ta sama lampa będzie miała GN ~56, co przy f = 4 da zasięg 14 metrów. Lampy wbudowane w lustrzanki dysponują GN równym około 15 (patrz specyfikacja danego aparatu). Lampy zewnętrzne maja wartość GN przynajmniej dwa razy większą.
• Zasięg błysku – są to liczby określające zakres odległości od aparatu, dla których lampa jest w stanie prawidłowo oświetlić fotografowany obiekt. Zależy od ustawień aparatu i od liczby przewodniej.
• Liczba błysków – jest to parametr określający liczbę błysków (najczęściej z pełną mocą), jaką wykonamy na w pełni naładowanych akumulatorach o określonej w specyfikacji pojemności.
• Czas ładowania – jest to szybkość ładowania kondensatora lampy po wykonaniu błysku z pełną mocą. Wartość ta zmienia się zależnie od stanu naładowania baterii w aparacie.
• Czas synchronizacji - jest to minimalny czas ekspozycji, przy którym błysk synchronizuje się z migawką. Zdjęcia wykonane na dłuższych czasach będą naświetlone poprawnie, na krótszych niż czas synchronizacji będą doświetlone częściowo (nie dotyczy migawek elektronicznych).
• Synchronizacja z krótkimi czasami – jest to funkcja, dzięki której możemy poprawnie naświetlić zdjęcie nawet przy bardzo krótkich (1/1000 i szybciej) czasach ekspozycji. Wadą tego rozwiązania jest słabsza moc efektywna lampy – lampa wykonuje serię błysków, a nie pojedynczy.
• Tryb pomiaru światła oraz tryb błysku – określają sposób rejestracji natężenia zewnętrznego oświetlenia oraz błysku. Tryb ten wiąże się bezpośrednio z trybem błysku, który określa, w jaki sposób lampa dostosowuje moc błysku do panujących warunków. Ważne jest, aby dany tryb błysku lampy był obsługiwany przez korpus naszego aparatu. Istnieje kilka technik pomiaru światła (w bardziej zaawansowanych lampach możemy nimi sterować za pomocą wygodnego wyświetlacza LCD na tylnej ściance lampy):
- TTL (pomiar przez obiektyw, ang. through the lens) – w tym trybie lampa rejestruje światło wpadające przez obiektyw i, zależnie od jego natężenia, wylicza moc błysku. W lampach znajdziemy implementacje tego trybu oznaczone dodatkowymi literkami i-TTL, TTL-BL czy E-TTL II. Różnią się one zastosowanym algorytmem obliczeniowym lub dostosowane są do danego rodzaju detektora światła.
- AUTOMATYCZNY – wykorzystana jest tutaj automatyka lampy w połączeniu z informacjami o ustawieniach aparatu lub bez tych informacji. Pomiar natężenia światła dokonywany jest przez wbudowany w lampę sensor.
- MANUALNY – w tym trybie samodzielnie ustawiamy moc błysku lampy – bardzo tanie modele lamp posiadają jedynie kilka ustawień tego typu. W droższych systemowych lampach, na przykład Nikon SB-800, możemy dobierać moc kierując się kryterium procentowym lub oczekiwanym zasięgiem pracy lampy.
- STROBOSKOPOWY – jest to seria błysków wysyłana w trakcie pojedynczej ekspozycji, co pozwala uzyskać ciekawe efekty na zdjęciu.
- MODELUJĄCY – wykorzystanie trybu stroboskopowego, taki błysk pozwala zorientować się w układzie cieni na fotografowanym modelu bez jego zbytniego oślepiania.
• Ruchoma głowica – niektóre lampy zewnętrzne pozwalają na ustawienie innego kierunku świecenia niż na wprost. Osiąga się to dzięki ruchomej głowicy palnika. Zależnie od modelu możliwa jest regulacja w pionie – zwykle od -10 stopni (lekko nachylona w dół) do 90 stopni (skierowana w górę). Droższe modele pozwalają także na obrót w poziomie nawet o pełne 360 stopni. Najtańsze lampy mają głowicę zainstalowaną na stale lub ustawianą w dwóch pozycjach (na wprost/w górę).
• Sterowanie systemowe – niektóre systemy fotograficzne pozwalają na sterowanie innymi lampami za pomocą lampy podłączonej do aparatu. Odpowiednie opcje znajdziemy w menu lampy.
• Adapter szerokokątny – specjalna nasadka (wbudowana w głowicę lampy), która po opuszczeniu na szybkę palnika zwiększa kąt rozsyłu światła na odpowiadający szerokokątnym obiektywom.
• Wspomaganie AF – specjalna lampa, zwykle świecąca czerwonym światłem, która doświetla fotografowany obiekt, ułatwiając ustawienie ostrości w trudnych warunkach oświetleniowych.
• Zoom głowicy – jest to funkcja pozwalająca na dopasowanie kąta rozsyłu światła do aktualnej ogniskowej obiektywu (działa przy ustawieniu na wprost). Najczęściej spotykany zakres to od 25 do 105mm. Zoom pozwala optymalnie wykorzystać moc urządzenia dla danej ogniskowej obiektywu.
Sposoby mocowania lampy
Lampy błyskowe można zamocować na kilka sposobów. Za pomocą gorącej stopki na korpusie aparatu, przy pomocy specjalnej szyny czy ramki (gdy chcemy oddalić lampę od korpusu lub skorzystać z lampy typu slave, patrz dalej) lub po prostu na statywie. Aby umieścić lampę na statywie, niezbędny jest specjalny adapter do montażu oraz ewentualnie kabel, którym połączymy lampę z aparatem.
Typy lamp błyskowych
• Standardowe lampy mają otwór palnika w kształcie prostokąta. Najczęściej cała lampa ma kształt litery P. Są to lampy uniwersalne, przydatne w wielu sytuacjach.
• Lampy makro to specjalne lampy przystosowane do fotografii makro, pozwalające doświetlić fotografowany obiekt równomiernie z wielu stron i z bardzo niewielkiej odległości. Zakładane są one na obiektyw przy pomocy specjalnego adaptera i podłączane kablem do gorącej stopki lub wyzwalane bezprzewodowo.
• Lampy pierścieniowe są to lampy montowane na obiektywie aparatu w podobny sposób, jak lampy makro. Ich cechą charakterystyczną jest kształt źródła światła – jest to pierścień okalający otwór wejściowy obiektywu. Takie lampy świetnie nadają się nie tylko w fotografii makro czy przedmiotów, ale również w portrecie, gdyż równomiernie oświetlają twarz fotografowanej osoby. Mogą być lampami wyładowczymi, ale także opartymi na LED-ach.
• Lampy do kompaktów to lampy, które można podłączyć do aparatu pomimo braku gorącej stopki (a wiele cyfrówek niestety nie ma możliwości podłączenia standardowej lampy błyskowej). Są to lamy typu slave, a montuje się je najczęściej na wysięgniku, przykręcanym do złącza statywowego. Są one wyzwalane poprzez błysk lampy wbudowanej w aparat.
Tego typu lampy mają jednak poważne wady – pomijając fakt, że ogólnie ich moc nie jest zazwyczaj duża, a możliwości regulacji są bardzo ograniczone, to jeśli w fotografowanej scenerii nie będzie bliskiego obiektu, od którego odbije się światło wbudowanej lampy, dodatkowy flesz może nie błysnąć. Jeśli nasz aparat emituje przebłyski, warto upewnić się, że kupowana lampa nie będzie na nie reagować, a zostanie wyzwolona dopiero właściwym błyskiem.
Producenci lamp
Lampy do aparatów produkują oczywiście producenci samych aparatów, a więc: Nikon, Canon, Sony itd. Poza tym na rynku znajdziemy również lampy cenionych firm, tj. Metz, Sigma czy Nissan, a także lampy marki Sunpak, Tumax.
Kupując lampę, wybierajmy sprzęt dedykowany dla danego modelu aparatu. Aby być pewnym bezkolizyjnej współpracy lampy z aparatem, najlepiej zakupić akcesorium tej samej marki, co cyfrówka. Taka lampa będzie najlepiej wykorzystywać funkcje sterowania światłem danego aparatu. W przypadku lamp błyskowych oferowanych przez producentów niezależnych możemy wybierać pomiędzy:
- tanimi uniwersalnymi lampami, które jednak mają niewiele funkcji i niewielką siłę błysku
- konstrukcjami zbliżonymi funkcjonalnie do lamp produkowanych przez firmy produkujące cyfrówki, a o dużo niższej cenie
- specjalistycznymi konstrukcjami o dużej mocy błysku, także takimi, które trudno znaleźć w ofercie producenta aparatu.
